Essent en vtwonen doen er in het nieuwe tv-seizoen van SBS6 alles aan om mensen weer verliefd te laten worden op hun huis. In het programma Weer Verliefd op je Huis vervullen een styliste van vtwonen en een specialist van Essent alle styling- en comfortwensen van de deelnemers aan het tv-programma. De eerste aflevering van Weer Verliefd op je Huis met Essent is aanstaande zondag om 19.30 uur te zien.

Namens stichting Het Vergeten Kind brachten 10 kinderen uit de regio Groningen gisteren een bezoek aan FC Groningen. Op uitnodiging van hoofdsponsor Essent woonden zij op speciaal gecreëerde plaatsen de wedstrijd tegen Sparta bij. Het Vergeten Kind is de eerste in de rij maatschappelijke doelen die Essent dit seizoen ontvangt bij de thuiswedstrijden van de Trots van het Noorden.



‘Ik ben nog nooit bij een wedstrijd van FC Groningen geweest. Het was super leuk om hier een keer naar toe te gaan’, aldus Jaymelie, een van de aanwezige kinderen.

Er is definitief groen licht voor het bouwen van een tankstation voor waterstof aan de Aanwas op industrieterrein Borchwerf in Roosendaal. Afgelopen week heeft H2point het bericht ontvangen dat de daarvoor benodigde subsidie is toegekend. Samen met de al eerder ontvangen Europese BENEFIC-subsidie maakt dit de weg vrij voor de uitrol van het station. De […]

De Nederlandse maritiem dienstverlener Heerema heeft een klus binnengehaald voor de aanleg van windparken op zee voor de kust van Taiwan. Het bedrijf vervoert en installeert onder andere de funderingen van meer dan honderd windmolens. Met de werkzaamheden draagt Heerema bij aan twee windparken op 35 tot 60 kilometer van de kust van de provincie […]

De pasfoto van het identiteitsbewijs moet worden afgeschermd en een watermerk moet worden aangebracht teneinde misbruik te voorkomen. Doen financiële ondernemingen dat niet, dan wordt in strijd gehandeld met de Algemene verordening gegevensbescherming.

De casus was als volgt. Een cliënt met een betaalrekening bij ABN Amro kreeg het verzoek van de bank om zich opnieuw online te identificeren als gevolg van de inwerkingtreding van de vierde anti-witwasrichtlijn. Deze richtlijn bracht met zich dat bestaande cliëntdossiers op risico gebaseerde wijze moesten worden herzien. In essentie een revisieplicht ten aanzien van (delen) van het cliëntenonderzoek.

De cliënt geeft op verzoek van de bank een kopie van haar identiteitsbewijs, maar op de voor-en achterkant heeft zij een stukje plakband aangebracht met de tekst ‘ABN Amro’. Ook plakt de cliënt haar burgerservicenummer af.

De bank informeert de cliënt vervolgens dat haar identiteitsbewijs niet voldoet en stelt dat de bank alleen aan haar verplichtingen op grond van de Wwft kan voldoen door een identificatie en verificatie aan de hand van een scan van een onbewerkt identiteitsdocument en door het vastleggen en bewaren van een volledige kopie daarvan.

De cliënt gaat hierin niet mee en beklaagt zicht bij het KiFiD en stelt aldaar dat een scan van een bewerkt identiteitsbewijs afdoende is omdat haar belangrijkste persoonsgegevens vooralsnog leesbaar zijn.

(On)bewerkt kopietje paspoort?

De Geschillencommissie stond voor de vraag of de bank in het kader van haar cliëntonderzoek een scan van een onbewerkt identiteitsbewijs mag opvragen, vastleggen en bewaren. Hetgeen niet ongebruikelijk is in de financiële sector.  

Om deze vraag te beantwoorden maakt de Geschillencommissie onderscheid tussen enerzijds de identificatie- en verificatieplicht en anderzijds de verplichting tot het vastleggen en bewaren van gegevens (reconstructieplicht) van het cliëntonderzoek. Daarbij is van belang dat volgens de AVG de verwerking moet worden beperkt tot datgeen wat noodzakelijk is voor het doel van de gegevensverwerking (beginsel van minimale gegevensverwerking).

Op grond van de Wwft zijn financiële ondernemingen verplicht om de identiteit van cliënten te controleren. Financiële ondernemingen moeten kunnen nagaan dat een cliënt daadwerkelijk is wie hij zegt dat hij is. ABN Amro doet dit door de echtheidskenmerken van het identiteitsdocument te controleren via een geautomatiseerd proces en deze echtheidskenmerken bevinden zich over het gehele identiteitsbewijs.

Afplakken gegevens

Het afplakken van het identiteitsbewijs leidt ertoe dat deze echtheidskenmerken niet goed leesbaar zijn. Dat brengt de Geschillencommissie tot de conclusie dat het voor de bank noodzakelijk is om een onbewerkte scan van het identiteitsbewijs op te vragen in het kader van de identificatie en verificatie van de cliënt.

Dat ligt anders bij het vastleggen en bewaren van het gebruikte identiteitsbewijs. Volgens de wetgever is het doel hiervan dat financiële ondernemingen in staat worden gesteld om ongebruikelijke transacties te kunnen melden aan het centrale meldpunt of om te kunnen voldoen aan een bevel van een opsporingsinstantie. De gegevens die moeten worden vastgelegd en bewaard, zijn genoemd in artikel 33 Wwft.

Gelet op het beginsel van minimale gegevensverwerking, is het uitgangspunt dat gegevens die niet in artikel 33 Wwft zijn genoemd, niet verwerkt mogen worden. Verwerkt een financiële onderneming meer gegevens, dan moet zij verantwoorden waarom het vastleggen en bewaren van die gegevens noodzakelijk is voor het verrichten van een goed en volledig cliëntenonderzoek. ABN Amro kon dat in deze zaak in ieder geval niet verantwoorden.

De Geschillencommissie komt dan ook tot de conclusie dat voor het vastleggen en bewaren van een onbewerkte kopie van het gebruikte identiteitsbewijs niet noodzakelijk is en dat de pasfoto moet worden afgeschermd. Bovendien moeten financiële ondernemingen voorkomen dat misbruik wordt gemaakt van vastgelegde kopietjes paspoorten door het aanbrengen van een watermerk.

Conclusie

Zelfs indien ABN Amro hoger beroep zou instellen dan is het maar de vraag of voldoende duidelijkheid wordt verkregen, ongeacht de uitspraak van de Commissie van Beroep. Van belang is dat de wetgever bij het opleggen van dergelijke verplichtingen zichtbaar rekening houdt met de waarborgen die uit de privacy regelgeving (AVG) volgen.

Niet kan worden volstaan met het opleggen van allerlei verplichtingen aan financiële ondernemingen en dat het aan die financiële ondernemingen is om te bezien of en zo ja, hoe aan privacy regelgeving kan worden voldaan.

Geeft de wetgever die duidelijkheid niet dan zou het aan de betrokken toezichthouders zijn –  de Autoriteit Persoonsgegevens en DNB/AFM – om guidance te geven aan financiële ondernemingen zonder dat financiële ondernemingen het risico lopen niet te voldoen aan financiële toezichtregelgeving danwel aan privacy voorschriften.

Tip voor de praktijk!

Tot slot een tip voor de praktijk. Financiële ondernemingen moeten – teneinde te voldoen aan de identificatie- en verificatieplicht – een onbewerkt identiteitsbewijs van de cliënt opvragen.

Om te voldoen aan de verplichting tot het vastleggen en bewaren van gegevens van het cliëntonderzoek moeten financiële ondernemingen na ontvangst van het identiteitsbewijs deze zodanig vastleggen dat de pasfoto is afgeschermd en dat een watermerk is aangebracht om misbruik te voorkomen. De Wwft bevat namelijk niet de verplichting om een (onbewerkt) kopie van de identiteitsbewijs vast te leggen en te bewaren.

Casper Westerink is advocaat bij Hart Advocaten, dat één van de kennispartners van Fondsnieuws is en maandelijks een bijdrage levert.

De naam Fondsnieuws is op 28 augustus 2008, bij de livegang van het platform voor beleggingsprofessionals, gelanceerd. Na 14 jaar wordt de naam weliswaar gewijzigd, maar inhoudelijk verandert er niets. Net als voorheen richt de onafhankelijke redactie zich op drie pijlers:

• Ontwikkelingen in de sector
• Verdiepende inzichten over beleggingen
• Opinies van onafhankelijke experts

Naast nieuws en achtergronden biedt het platform dagelijks inzicht en opinies van meer dan 70 asset managers, halfjaarlijkse vergelijkingen van de modelportefeuilles van de Nederlandse grootbanken en toegang tot de database van Morningstar met meer dan 35.000 beleggingsfondsen en ETF's. Bovendien worden regelmatig webinars en events georganiseerd, zoals het Fondsevent dat zijn eerste editie beleefde in september 2008. Ook is het platform initiatiefnemer van Investment Management Club (IMC), dat kennis- en netwerkbijeenkomsten organiseert voor onafhankelijke vermogensbeheerders, zoals de masterclass KYC. 

Accent op abonnees en partnerships 

Achter de schermen wordt door de redactie in België, Nederland en Luxemburg al intensief op dagelijkse basis samengewerkt. 'Daarbij worden sommige artikelen tussen alle drie de websites gedeeld. Voorwaarde is dat deze artikelen een universele betekenis hebben. Daarnaast leggen de redacties van Investment Officer in de drie landen een sterk accent op ontwikkelingen in de lokale markt', zegt Cees van Lotringen, hoofdredacteur van het platform.  

Uitgever Jasper Staring voegt eraan toe dat Investment Officer de gehele industrie verbindt: asset owners, asset managers en asset servicing partijen. 'In Belgie hebben we inmiddels een bereik van meer dan 75 procent, terwijl dat in Nederland over de 90 procent is. In Luxemburg zijn we nog maar net van start, maar daar willen we binnen 2 jaar ook boven de 75 procent uitkomen. Door dit hoogwaardige bereik is het voor asset managers interessant om partnerships met Investment Officer aan te gaan', zegt Staring. 

Hij voegt eraan toe 'dat de unieke content dermate relevant is dat bedrijven ook bereid zijn om hun medewerkers via arrangementen toegang te geven. Deze bedrijfsabonnementen vormen meer en meer het fundament van ons Benelux-platform.'

Initiatief van de FD Mediagroep 

Investment Officer is een initiatief van de FD Mediagroep en mede opgericht door Cees van Lotringen en Jasper Staring. Het is het grootste platform voor beleggingsprofessionals in Benelux. De editorial managers van de drie lokale sites zijn Lenneke Arts (Nederland), Raymond Frenken (Luxemburg) en Jurgen Vluijmans (België). 

Het platform is een ontwerp van het in Utrecht gevestigde bureau Defigners, dat ook verantwoordelijk is geweest voor de vormgeving van de websites van fd.nl en NOS.nl. De bouw van het platform in de drie aangesloten landen heeft software-ontwikkelaar Finfiles voor zijn rekening genomen. 

Vanaf vrijdag ontvangen geregistreerden en abonnees hun nieuwsbrieven via het mailaccount investmentofficer.nl 

Wilt u zich ook registreren op investmentofifcer.nl, klik dan hier

De analyse betreft het vermogen dat door en voor Nederlandse particulieren belegd wordt via beleggingsfondsen in individuele pensioenproducten in de tweede pijler, in aanvullend pensioenproducten in de derde pijler en in de zogenaamde ‘vrije vermogensopbouw’ producten in de vierde pijler. Alleen het vermogen in de defined benefit pensioenfondsen laten we buiten beschouwing. Om deze analyse uit te kunnen voeren ontvangt AF Advisors input van 70 procent van de aanbieders in de markt. Voor de resterende 30% wordt informatie gebruikt uit publieke bronnen, aangevuld met eigen inschattingen. 

Op basis van de vermogens bepalen we de marktaandelen van de aanbieders van deze beleggingsfondsen, en komen zo op een top 10 van asset managers. Daarbij maken we het onderscheid tussen zogenaamde ‘top level’ marktaandelen en marktaandelen op basis van een ‘look-through’. Als het gaat om profiel- of mixfondsen dan komen die vermogens terecht bij het top level marktaandeel van de aanbieder van dat fonds.

Via de look-through analyse wordt dan naar de onderliggende aanbieders en fondsen gekeken. Zo komen bij de top level marktaandelen aanbieders als ING Bank en ABN Amro in de top 10 te staan, maar bij de look-through analyse vallen die daarbuiten. Aan de andere kant komen dan juist partijen als Amundi of Vanguard in de top 10 terecht, die ontbreken in de top 10 uit de top level analyse. Uiteraard zijn er diverse aanbieders die in beide analyses in de top 10 staan.

^{Bron: AF Advisors / DEAL} 
 

Top 10 aanbieders – opmerkelijke resultaten 

De top twee blijft gelijk met BlackRock en NN Investment Partners, waarbij Blackrock de enige is die blijft doorgroeien in zowel de top level analyse als de look-through analyse. In de eerste variant spelen bijvoorbeeld de beleggingen vanuit Rabobank een belangrijke rol: de 1895 fondsen in de Rabobank beleggingsconcepten zijn ontwikkeld door en voor de Rabobank maar de investment manager is BlackRock, die verantwoordelijk is voor de selectie van de achterliggende mandaten bij andere managers.

Bij veel andere profiel- en mixfondsen in de markt worden onderliggend juist iShares van BlackRock gebruikt. Daardoor laat BlackRock ook in de look-trough analyse een groei van het marktaandeel zien. NN Investment Partners blijft qua marktaandeel groot en stabiel in de top level analyse maar verliest wat marktaandeel in de look-through analyse. Volgend jaar zal de 0vername van NN Investment Partners door Goldman Sachs Asset Management nader worden ingevuld. We zijn benieuwd wat het effect zal zijn in de analyse die dan volgt.

^{Bron: AF Advisors / DEAL}

Net onder de top vinden we een relatief stabiele positie voor een drietal managers die horen bij verzekeraars: Actiam door Zwitserleven, Aegon en ASR De positie in de top 10 is stabiel voor Actiam en Aegon. De groei in marktaandeel zit vooral bij a.s.r. door het overhevelen van beleggingen van BNP Paribas Investment Partners naar eigen fondsen. Vorig jaar betrof dit met name de fondsen die beleggen in Amerikaanse aandelen. Met een stabiel marktaandeel in een stijgende markt, zijn volumes bij deze aanbieders toegenomen. Een belangrijke bijdrage daarin ligt bij de pensioen gerelateerde proposities. Groei vanuit particuliere beleggingen binnen de vierde pijler, vrije vermogensopbouw, speelt hier veelal een meer ondergeschikte rol.

Robeco is inmiddels onder deze aanbieders terecht gekomen, in de middenmoot. De afname van het marktaandeel is minder groot dan in de jaren daarvoor en lijkt te stabiliseren. 

Bij de banken is ING redelijk stabiel bij de top level analyse, ook in de middenmoot. ABN Amro toont een licht dalend marktaandeel. Zoals al eerder opgemerkt hebben de 1895 fondsen van de Rabobank Blackrock als investment manager, vandaar dat de Rabobank niet in deze top 10 voorkomt.

Tenslotte wordt de top 10 aangevuld met enkele asset managers die een relatief stabiel marktaandeel hebben laten zien afgelopen jaar: Northern Trust  Asset Management, Kempen Capital Management, Vanguard en Amundi. 

De top 10 aanbieders hebben in 2021 weer een groot deel van de markt naar zich toe getrokken. Inmiddels vertegenwoordigen zij bijna driekwart van de markt in de directe analyse. De andere Nederlandse en internationale aanbieders hebben nog ongeveer een kwart van de markt in handen.

Trends in het speelveld

Verschuivingen tussen allocaties binnen profiel- en mixfondsen en in discretionaire beheerportefeuilles zijn een belangrijke driver achter de veranderingen in marktaandelen in de look-through analyses.

Dat geldt ten eerste voor proposities in de vierde pijler en de derde pijler voor aanvullend pensioen. Een ander belangrijk, groeiend segment betreft de pensioen proposities in de tweede iDC pijler, met een geschat belegd vermogen van 65 miljard euro. In al deze segmenten zien we dat een steeds groter deel van de onderliggende allocaties passieve fondsen betreft met zeer lage kosten.

Het aantal aanbieders met voldoende schaal om die zeer lage kosten te kunnen hanteren is echter beperkt. Dat maakt het moeilijk, zo niet onmogelijk voor andere aanbieders om op die assets te concurreren. Het passieve deel van de beleggingsportefeuilles groeit nog steeds maar we zien wel een afvlakking van de groei in het afgelopen jaar. In termen van marktaandeel tussen passief en actief, groeide het passief belegd vermogen met maar 2 procent vorig jaar, van 37 naar 39 procent. In 2020 was die groei nog bijna 10 procent.

Duurzaam beleggen wordt binnen het discretionair beheer van retail beleggingsportefeuilles steeds meer als basisoplossing aangeboden, waar het vroeger als een aparte categorie werd beschouwd. Het percentage fondsen wat zich als duurzaam omschrijft is nu bijna 40%. Dit percentage is sterk gestegen sinds 2018. Ook zien we in Nederland een relatief groot aantal fondsen die zich kwalificeert als SFDR artikel 8 of 9, zeker als we de vergelijking maken met andere EU lidstaten. In de promotiecampagnes van banken, verzekeraars en asset managers speelt duurzaamheid praktisch altijd een belangrijke rol.

Dynamiek in de markt

De beleggingsmarkt in Nederland is vorig jaar fors gegroeid en kent veel beweging. Dat zien we bijvoorbeeld terug in het recordaantal beleggende huishoudens. Ook de 2e pijler individuele pensioenproposities binden steeds meer werkgevers en werknemers aan zich.

Aan de distributiezijde zien we de tendens naar verdere consolidatie, naar reorganisaties en naar meer maatwerk in de geselecteerde beleggingsoplossingen. Promotionele activiteiten breiden zich uit met zowel traditionele campagnes op tv als online activiteiten. Vooral de online platforms trekken een nieuwe groep van jeugdige belangstellenden aan die beginnen met beleggen.  

Zef Orbons is analist bij AF Advisors. Hij houdt zich vooral bezig met projecten gerelateerd aan investment consultancy. AF Advisors is één van de kennisexperts die maandelijks een bijdrage voor Fondsnieuws schrijft.

De marktaandeel analyses worden met de deelnemende asset managers gedeeld in gedetailleerde rapporten. Daarnaast publiceert AF Advisors samen met DEAL Consultancy marktanalyses in de vorm van markt dashboards. Daarin worden diverse segmenten in de Nederlandse beleggingsmarkt in kaart gebracht: Institutioneel, Unit Linked en Retail markten.

Door de overname wordt NN IP en ook zijn execution only-platform FitVermogen onderdeel van Goldman Sachs Asset Management, zo heeft de Haagse asset manager afgelopen weken aan zijn eindklanten per mail laten weten. Volgens NN IP zullen klanten van FitVermogen profiteren van een uitgebreider beleggingsaanbod in verschillende beleggingscategorieën.'Daarnaast biedt de combinatie toegang tot een sterk wereldwijd netwerk, internationaal toptalent en verdere investeringen in technologie, data en verantwoord beleggen', schrijft NN IP. 

Eénmalige screening

'Om de Nederlandse en de Amerikaanse organisaties te kunnen samenvoegen, is het voor een éénmalige screening noodzakelijk om een beperkte hoeveelheid persoonlijke gegevens van onze klanten te delen met Goldman Sachs. Dit is nodig omdat NN IP na de afronding van de transactie onderdeel wordt van een Amerikaanse onderneming die zich moet houden aan Amerikaanse wet- en regelgeving. Daarnaast voorkomt de financiële industrie met dit screeningsproces witwaspraktijken en terrorismefinanciering', schrijft NN IP aan zijn klanten. 

De gevraagde gegevens bestaan uit de volledige naam, geboortedatum en contactgegevens van klanten, die gegevens worden gedeeld om deze wettelijk verplichte screening te faciliteren, aldus NN IP. FitVermogen biedt langere termijnoplossingen voor particuliere beleggers, verdeeld over 65 NN-fondsen. Geestelijk vader van het platform was Ivar Roeleven, die indertijd managing director retail clients Europe was. 

Op 18 maart verandert ook de naam Aanvullend PensioenSparen in aanvullende PensioenOpbouw. Deze naamswijziging gebeurt in Mijn NN, de NN App en in de productdocumenten, stelt Kokke van der Werf, directeur Sparen & Beleggen, in een mail aan klanten.

Goldman Sachs werkt ook NN Group 

Het integratieproces verloopt voorspoedig nu de benodigde goedkeuring van de Europese Commissie is verkregen. In een fase volgende wordt gewerkt aan het samenvoegen van de twee organisaties.

Met deze transactie worden twee grote internationale vermogensbeheerders samen gebracht. Eén van de redenen voor de overname door Goldman was dat de twee partijen een sterk complementair profiel en productaanbod hebben. Zo is er sprake van een sterke marktposities van NN IP in Europa, terwijl Goldman met meer dan 1.000 miljard dollar aan beheerd vermogen vooral in de VS een vooraanstaande positie heeft. 

NN Group verkocht vorig jaar de asset managementtak NN IP aan Goldman Sachs AM en kwam daarbij tevens overeen dat het Amerikaanse huis de komende 10 jaar de primaire asset manager van de verzekeraar wordt. Met de overname die in augustus 2021 werd bereikt, was een bedrag gemoeid van 1,7 miljard euro. 

Tot dusver is nog niet zoveel bekend over de wijze waarop de overname van NNIP door Goldman Sachs AM vorm wordt gegeven. Een vaststaand feit is dat de merknaam NN IP op enig moment zal verdwijnen. 

Uit een vandaag door AF Advisors op Fondsnieuws gepubliceerd artikel over de posities van asset managers op de Nederlandse markt, blijkt dat NN IP nu samen met BlackRock marktleiders zijn.

Gerelateerde artikelen: 

• NN Group: Goldman Sachs is nu onze primaire asset manager
• Goldman Sachs met overname NN IP "back on track" 

De belegger in obligaties zal vele jaren moeten wachten voordat dit verlies is goedgemaakt. De kans is zeer groot dat de verliezen nog verder zullen oplopen. De aandelenbelegger heeft al het nodige slechte nieuws te verwerken gehad, van coronavarianten tot centrale banken die de rente gaan verhogen en daarbovenop nu de oorlog in Oekraïne. Veel van het slechte nieuws is al verdisconteerd, maar aandelen kunnen ondanks dat nog verder zakken.

Een aandelenbelegger heeft gelukkig geen beleggingshorizon van drie maanden, eerder een horizon van tien jaar. Over tien jaar is de kans groot dat de koopkracht van de aandelenbelegger verder is gestegen, terwijl de obligatiebelegger bijna de garantie krijgt dat die er in koopkracht op achteruit gaat. 

Er wordt al enkele jaren gewaarschuwd dat obligaties een risicovolle beleggingscategorie zijn geworden zonder dat daar enige vergoeding tegenover staat. Toch blijft vrijwel iedereen beleggen in obligaties. Niet vanwege het rendement, maar omdat het zo’n goede buffer is in portefeuille. Dat hebben we dit jaar gezien. Vorig jaar werd met obligaties een negatief rendement behaald, maar toen steeg de aandelenmarkt nog.

Op het verkeerde moment het foute signaal

Nu dalen aandelen en obligaties in tandem. Dat betekent dat een neutrale portefeuille met 50 procent aandelen en 50 procent obligaties veel harder wordt geraakt dan bij correcties op de aandelenmarkt in het verleden. Nu corrigeert de aandelenmarkt ook omdat de rente stijgt. Het vervelende is dat een belegger in een neutraal of defensief risicoprofiel – profielen met relatief veel obligaties - veel minder risico accepteert dan in de offensieve risicoprofielen.

Onder risico verstaan beleggers in dit geval het maximale neerwaartse risico dat in enig jaar door de belegger binnen bepaalde waarschijnlijkheidsgrenzen wordt geaccepteerd. Eigenlijk is het dus geen risico, want geaccepteerd risico is geen risico. Pas als het maximale neerwaartse risico wordt overschreden, is Leiden in last. Om dat in te wrijven, krijgen beleggers tegenwoordig een brief die er op wijst dat een portefeuille in korte tijd 10 procent heeft verloren.

Zo’n brief roept op tot actie en in tijden van stress kiezen veel beleggers er voor om te stoppen met beleggen. Dat wordt het echte risico gerealiseerd en dat is permanent verlies van vermogen. Ondanks alle goede bedoelingen om de belegger te beschermen, krijgt die precies op het verkeerde moment het foute signaal. Het is maar goed dat in die verliesberekening niet de inflatie wordt meegenomen, maar het is juist in deze tijden verstandig om te denken in reële termen. Alle spaartegoeden en beleggingen bij elkaar worden uiteindelijk aangewend voor consumptie. Dan gaat het niet om de nominale omvang van het vermogen, maar wat je er uiteindelijk voor kan kopen.

Veel spaarders zijn gaan beleggen op het moment dat ze voor het eerst een negatieve credit-nota kregen, nu iets meer dan een jaar geleden. Dat is dus exact op de top van de obligatiemarkt. Uiteraard was iedereen gewaarschuwd voor het risico van een negatieve credit-rente, maar ook beleggers hebben vaak niets tegen risico zolang het maar geen geld kost.

Verlies van vermogen gegarandeerd 

Er zijn veel redenen om te gaan sparen, maar de gemeenschappelijke deler van mensen die structureel sparen is wel dat ze beleggen in aandelen te risicovol vinden. Die spaarders worden door hun risicohouding veroordeeld tot een defensief of hooguit neutraal risicoprofiel. Wat ze daarmee feitelijk bereikt hebben, is dat ze de negatieve spaarrente voor meerdere jaren hebben vastgeklikt.

Door obligaties te kopen zijn ze er in risico fors op achteruit gegaan, ze krijgen nu welhaast de garantie van permanent verlies van vermogen en dat is het echte risico van beleggen. Het gaat niet om de tussentijdse bewegingen, het gaat om het uiteindelijke resultaat. 

Veertig jaar bull-markt in obligaties hebben ervoor gezorgd dat obligaties worden gezien als de heilige graal van het risicovrije alternatief. Zo worden ze ook gezien in wet- en regelgeving, iets wat moeilijk aan te passen is aan de gewijzigde omstandigheden. Omdat obligatiebeleggers geen risicovrij rendement meer krijgen, zijn ze de afgelopen jaren op zoek gegaan naar rendement in de vorm van bedrijfsobligaties.

Ook daar zijn de vergoedingen onverantwoord laag, maar die worden voorlopig nog gerechtvaardigd door het lage percentage faillissementen. Alleen is gedurende de periode van extreem lage rente het percentage zombiebedrijven verder gestegen. Deze bedrijven genereren onvoldoende kasstroom om de stijgende rentelasten te betalen. Boven op de stijgende rente komen straks dus ook de kredietverliezen in een obligatieportefeuille. Er zijn nog wel enkele vluchtroutes zoals inflatie-linked obligaties of Chinese staatsobligaties, maar die zijn relatief klein. De bulk van de obligatiemarkt bestaat uit staatsobligaties en bedrijfsobligaties.  

Van hoop kan je niet beleggen

De komende jaren zullen beleggers in obligaties last krijgen van het achtste wereldwonder volgens Einstein. Dit is namelijk het krachtige effect van rendement op rendement. Dat werkt omhoog, maar ook omlaag. Elk jaar zal er mogelijk sprake zijn van beperkte verliezen, maar een reeks van jaren met kleine verliezen zorgen er waarschijnlijk voor dat de belegger blijft zitten. Het zijn net konijnen in het schijnsel van koplampen. De sluipmoordenaar is de inflatie. Die zal de komende jaren niet zo hoog zijn als nu, maar een inflatiepercentage dat dit decennium structureel boven de 2 procent zal uitkomen, helpt dan niet.

Uiteindelijk is dit het echte doel van centrale banken, want reflatie of financiële repressie is een beproefd middel om een schuldencrisis aan te pakken. Financiële stabiliteit is altijd nog belangrijker dan de groei van de economie, laat staan het behoud van koopkracht. De meeste centrale bankiers tekenen tegenwoordig voor een inflatie tussen de 3 en de 4 procent voor de komende tien jaar. Hopen dat het niet zo ver komt, maar hoop is ook in dit geval geen goede strategie. 

Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Dieperink geeft zijn analyse en commentaar op economie en markten. Zijn bijdragen verschijnen op dinsdag en donderdag.

Toen de economie zich herstelde, steeg de gasprijs weer. In de loop van 2021 werd een ongekend stevige opmars ingezet. In december vorig jaar steeg de prijs kortstondig naar 175 euro, maar bedroeg aan het einde van het jaar rond EUR 75. Door de oorlog is de gasprijs extreem volatiel geworden. Onlangs kostte gas eventjes 300 euro MWH.

Afgelopen vrijdag waren we terug bij 130 euro MWH. Dat is nog altijd ruim zes keer zo duur als voor de pandemie. De gasrekening van gezinnen bestaat voor ongeveer de helft uit de gasprijs, de rest is vastrecht, levering, heffingen en belastingen. Als dat niet-gasdeel constant blijft, dan verdrievoudigt de gasrekening voor de consument bij een verzesvoudiging van de gasprijs. 

^{Bron: Trading Economics}

De Amerikaanse gasprijs is per saldo ook gestegen, maar veel minder dan die bij ons. De markt voor gas is niet een echte wereldmarkt zoals bij olie doordat het vervoer veel moeilijker is, waardoor arbitrage van prijsverschillen veel lastiger is. 

^{Bron: Trading Economics}

Om na te gaan waarom de gasprijs bij ons zo gestegen is en die in de VS niet of veel minder, moeten we kijken naar vraag- en aanbodfactoren. Ik heb daarom op basis van cijfers van het Internationaal Energie Agentschap enkele grafieken gemaakt.

In de EU is het gasverbruik (of wat het IEA ‘final consumption’ noemt) tot 2005 gestegen maar de laatste tien jaar geleidelijk verminderd, in totaal met ruim 10 procent. Het IEA publiceert nog geen cijfers over 2021. Mogelijk is het verbruik dat jaar gestegen omdat het zo weinig waaide, waardoor windmolens weinig energie opwekten en elektriciteitscentrales meer gas nodig hadden.

 
^{Bron: IEA}

We moeten de verklaring voor de spectaculaire prijsontwikkeling mijns inziens volledig aan de aanbodkant zoeken. De gasproductie in de EU is sinds 2000 fors gedaald. Exclusief Nederland daalde de productie vanaf 2000 met ruim 60 procent! Bedroeg de eigen productie van de Europese Unie in 1990 nog zo’n driekwart van de ‘final consumption’, in 2020 was het minder dan 30 procent.

^{Bron: IEA}

In Nederland is de daling pas vanaf 2014 ingezet om bekende redenen. Momenteel overtreft onze export de productie zelfs: we moeten gas invoeren om aan contractuele exportverplichtingen te voldoen.

^{Bron: IEA}

Aangezien de productie in de EU veel meer is gedaald dan het verbruik is de import uiteraard toegenomen.

^{Bron: IEA}

Noorwegen heeft voor een deel in die toegenomen importvraag voorzien, maar daar stabiliseren de productie en de export ook al enige tijd. Bovendien is de Noorse productie slechts een fractie van de importvraag uit de EU.

^{Bron: IEA}

De productie in de EU plus die van Noorwegen is vanaf 2004 met zo’n 30 procent gedaald.

 
^{Bron: IEA}

Hoe anders is het beeld elders. Rusland heeft de productie van gas juist geleidelijk vergroot. Dat ziet er in het volgende plaatje misschien niet zo spectaculair uit, maar tussen 2000 en 2019 steeg de productie met ruim 35 procent. Het stelde Rusland in staat om meer te exporteren.

 
^{Bron: IEA}

De VS zijn uiteraard kampioen gasproductie. Die hebben de eigen productie de laatste 15 jaar met zo’n 85 procent verhoogd.

^{Bron: IEA}

Ik constateer dat:…
•    …de Europese gasprijs is ontkoppeld van de Amerikaanse;
•    …de Europese gasprijs vanaf medio 2021 spectaculair is gestegen, terwijl de Amerikaanse relatief bescheiden is gestegen;
•    …de Europese gasproductie de laatste 15 jaar spectaculair is gedaald, de Amerikaanse productie juist spectaculair is gestegen terwijl de Russische productie in bescheiden mate is gestegen;

Dit dringt de volgende conclusie op: We hebben de huidige problemen aan onszelf te danken. Wie de productie van fossiele brandstoffen op peil wil houden, moet investeren in exploratie. Door het verzet daartegen is er in Europa zo weinig geëxploreerd dat de productie fors is gedaald, los van de Groningse problemen. De versnelde afschrijving van kolencentrales werkt daarbij nog een hoger gasverbruik in de hand.

Kernenergie had in de ontstane energiebehoefte kunnen voorzien, maar ook daartegen is verzet. Zo hebben we ons willens en wetens steeds afhankelijker van de Russen gemaakt. De nood is inmiddels aan de man. Ik val van mijn stoel van verbazing nu ik zie dat groeperingen die medeverantwoordelijk zijn voor dit debacle, door zich zowel tegen exploratie als tegen kernenergie te verzetten, het hoogste woord hebben over wat er nu moet gebeuren.

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Fondsnieuws over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.