Er zijn mooie ontwikkelingen gaande….

Als je de ontwikkelingen in het Midden Oosten een beetje volgt dan weet je dat Irak, Iran en Syrië bezig zijn hun landen met elkaar te verbinden via een nieuw te bouwen spoorweg, deze heeft de naam, Shalmcheh-Basra meegekregen. Deze verbinding maakt het voor de drie landen mogelijk elkaar in geval van nood snel te kunnen helpen en geeft bijvoorbeeld Iran toegang tot de mediterraanse zee.

Je hoort er niemand meer over Q anon, de verlosser van de wereld namens potus Trump. Mag ik ervan uit gaan dat deze onzin nu klaar is? De acties van Trump staan haaks op wat de vermeende verlosser verteld heeft. Als wij willen dat er iets verandert, dan zullen wij dit alleen voor elkaar krijgen als wij dit zelf gaan doen! Wij zijn Q anon, wij zijn de buitenaardsen die de wereld kunnen redden, wij zijn superman, spiderman of welke held dan ook, zodra wij samen besluiten om de elite het mes op de keel te zetten.

De linkse acteur en zelfverklaarde opiniemaker Thijs Römer is woedend dat Caroline van der Plas (BBB) een debat wil over het vertrouwen van burgers in de politiek. Als antwoord op haar aankondiging dat ze zo’n debat heeft aangevraagd reageert hij op schofterige wijze. “Wat een koe,” schrijft hij namelijk op Twitter. In de Tweede Kamer gaf …

Het bericht Vrouwenhatende acteur Thijs Römer beledigt Caroline van der Plas (BBB): “Wat een koe” verscheen eerst op De Dagelijkse Standaard.

Als geen andere partij belichaamt D66 het cynisme in de politiek. Ze komen daar telkens mee weg, want de partij ziet zich gespiegeld in de hypocrisie van de media; een spiegelpaleis van leugens, bedrog en oprispingen van selectieve morele verontwaardiging. D66 is de media. Nergens zie je zoveel slechtheid bij elkaar als op een D66 […]

Het bericht Pechtold is misselijkmakend verscheen eerst op De Nieuwe Realist.

Jan Nieboer, die in juni werd aangehouden als verdachte van de bedreiging van windmolenbouwers, gaat een landelijke politieke partij oprichten. Die moet “opkomen voor de belangen van duizenden noordelijke burgers die door de overheid als heel vervelend worden gezien. Omdat die Groningen en Drenthe het liefst bestempelt als afvalstortplaats van alles wat ze niet in […]

Wordt het Amsterdam-Noord? Of toch Epe? Of Apeldoorn?

Social

Het begint zo langzamerhand een flink spektakel te worden, de strijd om De Verschroeide Motorkap, de prijs voor de Autobrandhoofstad van Nederland! Hier geen gedoe over wedstrijden zonder publiek, u kijkt gewoon af en toe op internet om te zien of er in uw plaats weer eens een auto heeft verloren van de lucifer. Knappe koploper van 2020: AMSTERDAM! Terwijl Femke Halsema zich heel druk maakt om toeristen en kotsende Italianen - die er momenteel toch niet zijn - brandde in Amsterdam-Noord voor de zeventiende keer in 2020 een auto uit. En wel een Toyota Prius, dat zijn dubbele punten voor de pyromaan, wegens een wagen voor totale winnaars. AT5 is maar gestopt met de berichtgeving want het is niet meer bij te houden.

Een van de dappere achtervolgers van Amsterdam, het vurige Epe op de Veluwe, slaat een inhaalslag: vijf autobranden in twee weken! Heel erg knap Epe, ga zo door. Ook in de top van het klassement: Alkmaar, met in een week tijd twee autobranden in dezelfde straat. En als ze in Alkmaar toevallig naast de titel grijpen, stappen ze gewoon naar een overkoepelend orgaan om op die manier alsnog het kampioenschap op te eisen. Leer ons Alkmaar kennen. Bij outsider Nijmegen vliegt vrijwel iedere week een auto in de fik en voormalig landskampioen Apeldoorn had zelfs al een eigen GeenStijl-topic. Die in Purmerend moeten echt een beetje beter hun best doen willen ze promoveren naar de Autobrand Ereklasse, al is vijf autos in anderhalf jaar tijd aan het Zuivelpad (waarschuwing: parkeer uw auto NIET aan het Zuivelpad te Purmerend) wel een fraaie score. Purmerend is koploper van de tweede divisie, de Keuken Kampioen Autobrand Divisie. Andere gevaarlijke kandidaat voor de titel in de Ereklasse: Arnhem natuurlijk, met vrijwel iedere nacht een autobrand, publiekslieveling Eindhoven en natuurlijk het door tegenstanders gehate Culemborg - Culemborg speelt vals want daar heeft men "jongeren".

Sjonge jonge megaspannend zeg, de Autobrand Ereklasse, welk dorp of welke stad gaat er aan het einde van het jaar met de beker vandoor? Of zouden al die autobranden in den lande misschien een keertje prioriteit worden bij politie & politiek?

Pim, Geert, Thierry, Sylvana, Caroline, Pieter: ruim twintig jaar nu hijst Nederland politieke outsiders op het schild. De duurzaamste is Geert Wilders, tevens de enige die al binnen was en weer naar buiten stapte. Voor Pieter Omtzigt geldt dat ook. Als ook die over vijf jaar aan het hoofd van een stabiele partij van formaat staat, kunnen we concluderen dat insiders betere outsiders zijn dan echte outsiders. Dan is er een nieuwe aanwijzing dat het populisme misschien toch niet die ‘stem van de onderklasse’ is, van de ‘onzichtbaren’, de ‘verliezers’ - iets dat ik altijd moeilijk heb kunnen geloven, al was het maar omdat je in en rond die clubs zelden mensen aantreft die klinken alsof ze een winkelcentrum beveiligen of een kassa bedienen. De onderklasse bestaat, uiteraard, er zíjn verliezers, en velen van hen zijn boos over dat verlies, en populisten gebruíken die boosheid, maar niet om haar op te lossen. Ik hoor ze zelden over zaken waar ‘verliezers’ wat aan zouden hebben. Hogere uitkeringen bijvoorbeeld, of gratis OV.

Ook nu staan er weer twee geduchte nieuwkomers op het toneel, Caroline van der Plas en Pieter Omtzigt, en de electorale gouden bergen tekenen zich af. Het populistisch palet wordt breder. Er blijken nog twee andere thema’s te zijn waar kiezers boos om zijn en waar je ze nog bozer mee kunt maken: een disfunctionele overheid en het aan banden leggen van boeren. Maar ook de aloude hoeksteen van radicaal rechts, asiel en immigratie, wordt door BBB en NSC ruimhartig bediend. De komende verkiezingen worden een botsing van boosheden.

The post Kwakzalver of geneesheer: wie brengt beterschap in Den Haag? appeared first on HP/De Tijd.

"Netanyahu is verantwoordelijk voor deze oorlog tussen Israël en Hamas", kopte de kritische Israëlische krant Haaretz een dag na de bloedige terreuraanval van Hamas. Een paar dagen later werd de premier door dezelfde krant in een vernietigende column een 'bendeleider' genoemd die niet kan aanblijven.

Onder de bevolking is de populariteit van Netanyahu naar een dieptepunt gedaald. Uit een recente peiling blijkt dat vier op de vijf Israëlische Joden Netanyahu en zijn regering verantwoordelijk houden voor de aanval van vorige week. Een meerderheid van hen wil dat Netanyahu weggaat als de oorlog uitgevochten is. Onder hen zijn er ook velen die voorheen zijn regering wel steunden.

Inwoners van Israël zijn woedend dat Mr. Security, zoals de premier vaak genoemd wordt, het land niet heeft kunnen beschermen tegen de grootste aanval op burgers in de geschiedenis van het land. Bij de terreuraanval van Hamas vorige week werden honderden Israëliërs in het zuiden van het land vermoord en ontvoerd.

In Tel Aviv voelen Israëliërs zich verenigd en klinkt grote kritiek op Netanyahu:

"De kritiek op Netanyahu is sinds vorige week alleen maar toegenomen", zegt Bart Wallet, hoogleraar Joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. De hoogste legercommandant erkende deze week tekort geschoten te zijn, maar Netanyahu nam geen verantwoordelijkheid voor zijn politieke falen.

Het duurde een week voordat de premier de getroffen kibboetsen bezocht. "Hij staat de pers niet te woord en heeft niet gesproken met slachtoffers", zegt Noa Schonmann, Midden-Oostendeskundige en onderzoeker aan de Universiteit Leiden. "In commentaren en op sociale media is veel kritiek te lezen. Ook kiezers die hem eerst steunden zeggen: Bibi moet weg."

In de Israëlische politiek sluiten de gelederen zich en leidt Netanyahu met steun van de oppositie nu een oorlogskabinet. Deze regering van nationale eenheid zal zich bezighouden met de oorlog tegen Hamas in de Gazastrook. Oppositieleider en voormalig premier Lapid steunt de oorlog die gevoerd wordt, maar wil niet meewerken met de 'extremisten' in het oorlogskabinet.

Daarmee doelt hij op Ben Gvir, de minister van Nationale Veiligheid, en Smotrich, minister van Financiën. Zij staan bekend als radicaalrechts en ultranationalistisch. Lapid noemde de aanval een "onvergefelijke fout" en zei dat de politici die "dit gestart zijn het niet kunnen repareren". Maar Netanyahu weigerde zijn extreemrechtse coalitiepartners de deur te wijzen.

Volgens critici was de regering de afgelopen tijd alleen maar bezig om zijn eigen positie veilig te stellen. Ook waren ze druk om illegale kolonisten in de Westelijke Jordaanoever te beschermen, wat ten koste ging van de veiligheid in andere delen van het land. Onder Israëliërs was al veel kritiek op het beleid van de regering om de rechtstaat naar zijn hand te zetten. Maandenlang werden grootschalige protesten gevoerd.

"Het land is verdeeld tot op het bot", zegt Wallet. "Over de democratie, de positie van minderheden en of het een seculiere of religieuze staat zou moeten zijn." Die verdeeldheid maakt nu plaats voor eenheid onder de bevolking. "Nu is iedereen in de ban van de oorlog."

'Vele politieke levens'

In Israël heerst een sterk gevoel dat dit misschien het kwetsbaarste moment is in het bestaan van het land. "Er is geen twijfel over dat Israëliërs deze oorlog tegen Hamas steunen", zegt Schonmann. "De schok is nog steeds groot. De vijand houdt hun mensen gegijzeld." Ook is er angst dat het land mogelijk opnieuw aangevallen zal worden, bijvoorbeeld door Hezbollah vanuit Libanon.

Of Netanyahu op termijn politiek verantwoordelijk gehouden wordt en het veld moet ruimen, is de grote vraag. De langstzittende premier heeft zich in de afgelopen jaren al meermaals opnieuw uitgevonden en bleef ondanks grote schandalen terugkeren.

"Hij heeft een grote politieke trukendoos", zegt Wallet. "Netanyahu is iemand met vele politieke levens."

De meeste Nederlandse ziekenhuizen zijn financieel gezond, maar hebben weinig ruimte voor noodzakelijke investeringen. Dat concludeert accountantskantoor BDO in zijn jaarlijkse rapportage over de financiële situatie van de ziekenhuissector. Van de 61 geanalyseerde ziekenhuizen scoren 55 een voldoende.

Qua financiële gezondheid scoorden ziekenhuizen in Nederland vorig jaar gemiddeld een rapportcijfer van 7,2. Allerminst een onvoldoende, maar het betekent niet dat er geen problemen op de loer liggen. Met name kleinere ziekenhuizen zijn kwetsbaar. Volgens BDO daalt het rendement van een aantal kleine ziekenhuizen naar de kritieke ondergrens van 1 procent.

Dit komt door een stapeling van snel stijgende lasten. Zo zijn de loonkosten een nog zwaardere last geworden. De cao-lonen stijgen in twee jaar tijd met meer dan 10 procent. Maar ook andere kosten, zoals energie en vastgoed, nemen snel toe vanwege de inflatie.

Zorgakkoord

In het Integraal Zorgakkoord is vastgelegd dat ziekenhuizen de komende jaren fors moeten investeren in andere manieren van zorg organiseren, zoals digitalisering. De kosten daarvoor krijgen ze deels vergoed door het ministerie van Volksgezondheid, maar die fondsen zijn volgens BDO niet groot genoeg.

En omdat de rendementen mager zijn (een afname van 1,9 naar 1,6 procent), is ook daar weinig financiële ruimte. "Een duivels dilemma", zegt Vincent Eversdijk van BDO.

BDO komt met twee voorstellen. Ofwel de maatschappij draait hiervoor op door hogere premies te betalen. Ofwel, en dat lijkt BDO een realistischer scenario, ziekenhuizen zoeken samen met banken en zorgverzekeraars geld om de kosten voor het Zorgakkoord te dekken. Uiteindelijk zal dat dan ook leiden tot hogere premies.

Verkiezingen

Maar er is nog een factor die veel onzeker maakt: de Tweede Kamerverkiezingen over anderhalve maand. "Deze problematiek staat wel op de politieke agenda, maar de uitwerking ontbreekt", zegt Eversdijk. "Veel is nog onduidelijk of niet doorberekend."

Het Zorgakkoord gaat om het betaalbaar houden van de zorg, maar volgens BDO is niet afgesproken hoe dat precies moet en wie de regie moet nemen in de organisatie van heel complexe zorg of acute zorg.

De financiële stabiliteit in Nederland houdt zich goed ondanks de hoge inflatie, rentestijgingen en geopolitieke onrust. Toch maakt De Nederlandsche Bank (DNB) zich, in een jaarlijkse update over gezondheid van de overheidsfinanciën, zorgen over het begrotingsbeleid.

DNB-directeur Klaas Knot maakt zich zorgen over financieel slecht onderbouwde begrotingsplannen in de Tweede Kamer, het uitdelen van zogenaamd 'gratis bier', en politieke partijen die hun verkiezingsprogramma's niet laten doorrekenen.

Knot zegt in een toelichting dat de begroting niet helemaal sluitend hoeft te zijn. "Maar in de huidige vooruitzichten voldoen we niet aan de Europese begrotingsnormen," benadrukt de DNB-directeur. "Zorg voor een appeltje voor de dorst."

Volgens DNB is een spaarpot nodig voor nieuwe crises. Tijdens de coronapandemie of gasprijscrisis gaf de overheid veel extra geld uit om huishoudens en bedrijven te ondersteunen. Volgens de centrale bankdirecteur is die spaarpot op termijn onvoldoende gevuld. "Dat vinden we zeker een risico."

Knot roept op tot een koerswijziging in het Haagse financiële beleid. "Op de korte termijn zien de overheidsfinanciën er goed uit. Op middellange termijn is dat minder en op de lange termijn ziet het beeld er slecht uit."

Verschil

Hogere defensiekosten, de energietoeslag en de oplopende rente stuwen de overheidsuitgaven op. Toch vindt DNB dat er juist nu oog moet zijn voor de financiële stabiliteit, ondanks die afwijkende omstandigheden.

Dat de economie zich ondanks dit alles goed houdt, verrast Knot zelf ook. "De vorige keer dat dit gebeurde zat de werkloosheid in de dubbele cijfers. De economie draait nu nog steeds op volle werkgelegenheid. Dat mensen gegarandeerd zijn van een inkomen, stut de economie. Dat is het verschil met vorige situaties."

Met renteverhogingen wil de ECB de economie afkoelen. Toch denkt Knot dat de gevolgen daarvan zullen meevallen. "De schade die je aan de economie moet toebrengen om de inflatie tegen te gaan lijkt heel klein te zijn. Maar zeker weten of het een zachte landing wordt weten we niet."

Wanbetalingen

Doorgaans gaan economen ervan uit dat de economie in het slop raak als de rente stijgt. "Burgers en bedrijven moeten door de stijgende rente ruimte maken in hun financiële huishouden. Als ze die niet kunnen vinden, ziet de bank een groeiend aantal wanbetalingen."

Maar dat laatste blijft ondanks een jaar van renteverhogingen meevallen, ziet Knot. "Op het moment zien we daar helemaal niets van. Er zijn nu wel de eerste tekenen van een afkoelende economie. Op termijn moeten we dit gaan zien. Maar op het moment ziet het er helemaal niet slecht uit."

Oud-minister Tjerk Westerterp is overleden op 92-jarige leeftijd. Dat heeft zijn familie laten weten aan persbureau ANP. Westerterp, die in 1983 aan de wieg stond van de AEX-index, overleed in zijn woonplaats Ulvenhout.

Westerterp begon zijn politieke carrière in de jaren 60 als Tweede Kamerlid en Europarlementariër namens de Katholieke Volkspartij, die later opging in het CDA. Hij werd vervolgens staatssecretaris van Europese Zaken onder premier Biesheuvel en minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Den Uyl, van 1973 tot 1977.

Als minister van Verkeer stelde Westerterp - die zelf een kind had verloren bij een auto-ongeluk - het dragen van een bromfietshelm en autogordel verplicht. Westerterp werd ook bekend als pleitbezorger van het regenpak. Na de oliecrisis in de jaren 70 liet hij een wedstrijd uitschrijven voor het beste regenpak, om zo meer mensen op de fiets naar werk te krijgen.

Na zijn politieke carrière werd hij directeur van de Optiebeurs in Amsterdam en bedacht hier in 1983 de AEX-index. Dit is de belangrijkste beursindex van Nederland die de ontwikkeling weergeeft van de 25 grootste aandelen qua beurswaarden. Westerterp was begin deze eeuw ook korte tijd politiek actief voor Leefbaar Nederland.

ChristenUnie-lijsttrekker Mirjam Bikker wil "weg van het kille marktdenken" in overheid, kinderopvang en volkshuisvesting. Op het congres van haar partij in Zwolle zei ze ook af te willen van de "ik-tatuur waar je eigen geluk helemaal jouw verantwoordelijkheid is". Ze herhaalde haar eerdere pleidooi voor "zorgzame gemeenschappen".

Volgens Bikker komt inmiddels ook bij andere partijen "het besef dat rust in je bestaan een kern in het leven is". Ze benadrukte dat mensen van hun werk of van een uitkering moeten kunnen rondkomen en dat jongeren geen "bestaansangst" moeten hebben.

De lijsttrekker voegde eraan toe dat de ChristenUnie als kleinste coalitiepartner lang tegen de neoliberale stroom in heeft geroeid. "Nu de samenleving daarin vastloopt, keert de wal het schip."

Geen premierskandidaten

Bikker zei ook dat de val van het kabinet zeer heeft gedaan. "Maar we blijven bij onze principes. Als de VVD zelfverzonnen deadlines neerlegt, wijken we niet." Het kabinet kwam bijna drie maanden geleden ten val na onenigheid over het asielbeleid. De VVD en de ChristenUnie stonden daarbij tegenover elkaar.

De lijsttrekker benadrukte verder dat het in de verkiezingscampagne niet om premierskandidaten gaat: "Als bij de verkiezingen de stemmen zijn uitgebracht, zullen we wel eens kijken welke partijen aan zet zijn."

Bikker laat in het midden of haar partij weer wil meedoen aan een kabinet. Ze zei tegen de NOS dat voor de ChristenUnie de idealen belangrijker zijn dan de macht en dat na de verkiezingen duidelijk moet worden hoe die idealen het best kunnen worden verwezenlijkt. Ze zegt er niet op gebrand te zijn in een kabinet te komen. "Integendeel. Maar ik wil problemen oplossen en alle 150 zetels zijn daar verantwoordelijk voor."

Op het congres in Zwolle werd ook de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen definitief vastgesteld. Er veranderde niets in de volgorde. Een voorstel van leden om Kamerlid Stieneke van der Graaf hoger op de lijst te zetten, kreeg niet genoeg steun. Van der Graaf blijft op de negende plaats staan.

Nederland stuurt nog eens 135 militairen als bijdrage aan de NAVO-missie in Irak (NMI). Het demissionaire kabinet levert drie Chinooks, transporthelikopters, met een bemanning van 120 militairen. Ook wordt een Nederlander commandant van de NAVO-missie. Wie dat wordt is nog niet bekend. Hij of zij krijgt een staf van 15 militairen mee. De militairen gaan een jaar, van mei 2024 tot mei 2025 naar het land.

De extra levering komt bovenop een militaire bijdrage die begin juli werd aangekondigd. Het ging toen om een infanteriecompagnie van 145 militairen. Zij worden al vanaf 1 januari ingezet om de missie te beschermen. Het totaal komt dus op zo'n 281 Nederlandse militairen.

De NAVO-missie werd in 2018 gevormd op verzoek van Irak. De NAVO-militairen gebruiken zelf geen geweld, maar adviseren de Iraakse strijdkrachten en de Iraakse politie.

Weerstand

De militairen van de Chinooks-transporthelikopters gaan zorgen voor de bevoorrading van goederen en het verplaatsen van NAVO-personeel.

Het kabinet vindt dat militaire hulp nog steeds nodig is. De binnenlandse situatie in Irak is "gespannen", de politieke spanningen in het Koerdische gebied "houden aan" en de mensenrechtensituatie "blijft zorgelijk" en "een doorlopend aandachtspunt", schrijven de bewindslieden van Defensie en Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer.

"Hoewel IS militair is verslagen, is het belangrijk dat Nederland en de bondgenoten blijven helpen om de veiligheidssector te versterken zodat Irak een veilig en stabiel land wordt en blijft", ligt een woordvoerder van Defensie het kabinetsbesluit toe.

Oud-staatssecretaris Frans Weekers ontkent dat ambtenaren hem al in een vroeg stadium hebben gewaarschuwd voor een "bloedbad" onder ouders die kinderopvangtoeslag kregen. Voor de parlementaire enquêtecommissie Fraude en Dienstverlening zei hij dat hij juist meermaals heeft gepleit voor "proportionaliteit" bij het terugvorderen van bedragen bij ouders die hun eigen bijdrage niet hadden betaald.

Weekers reageerde op uitspraken eerder deze week van Dennis Blansjaar, die betrokken was bij het handhavings- en fraudebeleid van de Belastingdienst. Blansjaar zei tegen de parlementaire commissie dat Weekers al in 2012 door ambtenaren is gewaarschuwd voor de "onredelijke gevolgen" die het zou hebben als ouders die hun eigen bijdrage niet hadden betaald, de hele toeslag moesten terugbetalen. Hij gebruikte daarbij het woord "bloedbad".

Volgens Weekers heeft het geheugen van Blansjaar hem "een beetje in de steek gelaten". Hij wees erop dat hij tot twee keer toe op een notitie van het ministerie van Sociale Zaken heeft geschreven dat mensen wat hem betreft hun eigen bijdrage alsnog konden betalen, en dat daarmee de kous dan af zou zijn. Als het woord 'bloedbad' destijds al tegenover hem is gebezigd, dan had dat volgens Weekers betrekking op de gevolgen voor de Dienst Toeslagen zelf, waar medewerkers het werk niet aankonden, en niet op de gevolgen voor toeslagenouders.

'Heksenjacht'

Dat Weekers in het voorjaar van 2013 uiteindelijk toch heeft ingestemd met de strenge maatregelen waar toenmalig minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mee kwam, had volgens hem te maken met "de hectiek" die er destijds was. Het was tijdens de eurocrisis en de staatssecretaris van Financiën was "uitgerekend in deze maand" veel in het buitenland "om Griekenland te redden".

Hij vindt achteraf bezien dat hij veel meer aandacht had moeten hebben voor wat de Fraudewet van Kamp teweeg zou kunnen brengen. "Maar ik was afhankelijk van een ander ministerie, ik kon dat niet in mijn eentje doen. En daarom heb ik het er uiteindelijk bij gelaten." Hij zei dat hij altijd op het standpunt heeft gestaan dat "kleine fouten rechtgezet moeten kunnen worden" en noemde het "heel triest" dat er zoveel mensen slachtoffer zijn geworden van een "heksenjacht".

Weekers benadrukte dat hij zich er lange tijd niet bewust van was, dat er problemen waren bij de Dienst Toeslagen. "Intuïtief" voelde hij wel aan dat de toen nieuwe afdeling, die geld moest uitkeren, niet thuishoorde bij de Belastingdienst, die vooral geld moet innen. "Maar je treft het zo aan en daar moet je mee werken." Signalen dat het niet goed ging, bereikten hem niet. Ze bleven volgens hem hangen in een "leemlaag" tussen de werkvloer en zijn ministerie en daardoor had hij vaak het gevoel dat hij achter de feiten aanliep.

'Enorme druk'

Frans Weekers was staatssecretaris van Financiën tussen 2010 en 2014. Hij trad af wegens aanhoudende problemen bij het uitkeren van kinderopvangtoeslagen. Die problemen waren een rechtstreeks gevolg van de grootschalige fraude door een Bulgaarse bende met Nederlandse zorg- en huurtoeslagen, benadrukte Weekers nog een keer. Daardoor kwam er een "enorme druk" vanuit de media en de Tweede Kamer om fraude veel harder aan te pakken.

De oud-staatssecretaris wees ook op de rol die het toenmalige CDA-Kamerlid Omtzigt speelde. "Hij vond dat ik de zaak bagatelliseerde en niet genoeg deed, ondanks alle maatregelen die ik had aangekondigd. Dat hij met een motie van wantrouwen kwam, dat doet iets met een staatssecretaris, en met de uitvoerende diensten."

Weekers werd in 2020 al eens gehoord door de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Hij noemde de toeslagenaffaire toen een "afschuwelijke zaak" die "moeilijk te verteren" is . Hij zei toen ook al dat hij liever een minder streng fraudebeleid had gehad, waarbij mensen alleen de eigen bijdrage alsnog konden betalen.

Het demissionaire kabinet zet grote vraagtekens bij het verhogen van het minimumloon, het laag houden van de brandstofaccijns en het verlagen van de energiebelasting. Veel van de plannen van de Tweede Kamer om voor 4,2 miljard euro de koopkracht van mensen te verbeteren blijken volgens het ministerie van Financiën wankel of onduidelijk te zijn. Dat blijkt uit een brief van het kabinet aan de Tweede Kamer.

Het gaat dan om de financiële onderbouwing van de plannen, de zogenoemde dekking. Voor sommige plannen wordt geld gebruikt dat er niet is, zegt het kabinet. Voor andere plannen is de herkomst van dat geld niet financieel deugdelijk of schiet een maatregel zijn doel voorbij.

Accijns en minimumloon

In de brief van 26 pagina's geeft het kabinet per plan aan wat de gevolgen zijn. Bij het laaghouden van de brandstofaccijns per 1 januari 2024 staat bijvoorbeeld dat het plan 1,2 miljard euro kost, 699 miljoen euro voor benzine en 545 miljoen euro voor diesel. Het kabinet wijst erop dat mensen zonder auto niets van dit geld ontvangen. En over een jaar komen automobilisten alsnog voor een grote prijsverhoging te staan.

Het invoeren van de verhoging van het minimumloon per 1 januari kost elk jaar 1,2 miljard euro. Volgens het kabinet brengt de invoering van een bankenbelasting om dit deels te betalen de internationale concurrentiepositie van Nederlandse banken in gevaar. Daarnaast is het erg kort dag om de maatregel in te voeren. Uitstellen tot 1 juli zou ook niet slim zijn. Veel mensen moeten dan hun toeslagen terugbetalen omdat halverwege het jaar hun inkomen omhoog gaat.

Ook het verlagen van de energiebelasting voor consumenten in 2024 is niet eenvoudig. De financiële dekking komt van de invoering van een vliegtuigbelasting voor transferpassagiers en privéjets. Maar dat lukt op zijn vroegst in 2025. Er is dus een jaar niet genoeg geld. En over de energiebelasting zijn twee moties aangenomen die allebei ongeveer hetzelfde vragen, merkt het kabinet op: "Is het inderdaad de wens om de energierekening twee keer te verlagen?"

Het kabinet zegt (nog) niet dat de ministers zullen weigeren de plannen van de Kamer uit te voeren, maar laat het aan de Kamerleden of zij misschien andere financiële afwegingen willen maken.

Dealtjes sluiten

De plannen werden vorige week ingediend bij het Kamerdebat over de Prinsjesdagstukken, de Algemene Politieke Beschouwingen. Na twee dagen debatteren lag er een stapel moties om de koopkracht te verbeteren. Tijdens het debat zochten de partijen elkaar op om daar snel nog dealtjes over te sluiten.

Dat zag er toen zo uit:

Demissionair premier Rutte zei in het debat meteen dat hij moties van de Kamer die voorstellen om de begroting te wijzigen zou ontraden. Als belangrijkste reden noemde hij de onzekerheid over de dekking. "En moties die zijn ingediend zonder dekking worden dubbel ontraden", voegde hij eraan toe.

Rutte is van mening dat het demissionaire kabinet zelf met een verantwoorde begroting is gekomen. Toch nam de Kamer moties aan die 4,2 miljard euro kosten en volgens het kabinet dus een zwakke of ondeugdelijke financiële dekking hebben.

Aanstaande woensdag is er weer een debat over de begroting: de Algemene Financiële Beschouwingen met demissionair minister Kaag van Financiën. Dan moet blijken of de politieke partijen een oplossing kunnen verzinnen voor de kritiek van het kabinet.

De SGP heeft als speerpunten bij de Tweede Kamerverkiezingen: "een hart voor kwetsbaar leven, focus op familie en pal voor veiligheid". Vanochtend presenteerde de partij het verkiezingsprogramma, dat als titel heeft Woord houden. Het programma werd aangeboden aan de nieuwe partijleider, Chris Stoffer.

Met de titel doelt de SGP onder meer op de omgang van mensen met elkaar. "Het maakt een groot verschil of je de ander benadert vanuit wantrouwen of welwillendheid." Woord houden is ook een verwijzing naar de Bijbel. "Die tekent de partij en stempelt ons gedachtengoed."

Stoffer zei dat Den Haag steeds meer verward en versplinterd is. "Nooit eerder was het in dit ontzuilde landschap onzekerder wat er bij de verkiezingen uit gaat komen."

'Schild voor zwakken'

De SGP vindt de abortus- en euthanasiepraktijk in strijd met de taak van de overheid "om als schild voor de zwakken het leven te beschermen". De partij wil dat abortus in het Wetboek van Strafrecht blijft. Volgens Stoffer is in Nederland het ongeboren leven nog nooit zo weinig beschermd als nu.

De SGP is tegen een wet voltooid leven. In plaats daarvan moet steviger worden ingezet op goede (palliatieve) zorg en ondersteuning voor ouderen.

Huishouden het uitgangspunt

De SGP wil verder het gezin "in ere herstellen". In het belastingstelsel moet niet langer het individu maar het huishouden uitgangspunt worden. De positie van gezinnen met lage en middeninkomens moet verbeterd worden door een belastingverlaging. De kinderarmoede moet worden gehalveerd, onder andere door een vereenvoudigde kinderbijdrage.

De SGP pleit voor een ministerie van Jeugd- en Gezinsbeleid en er moet een gezinspas komen die korting geeft tot musea, speeltuinen en andere gezinsactiviteiten. Net als veel andere partijen wil de SGP dat de toeslagen in de belastingen worden afgeschaft.

500 extra agenten

In het verkiezingsprogramma staat verder onder meer dat er 500 extra agenten op straat moeten komen en dat ieder dorp en elke stadswijk een eigen wijkagent moeten hebben. De partij pleit ook voor een drugsvrije samenleving. Het gedogen van softdrugs moet stoppen. Daders van gewelds- en zedenmisdrijven moeten harder worden aangepakt.

Als het aan de SGP ligt, gaat de stikstofaanpak op de schop. "Niet meer door eenzijdig te mikken op uitkoop en al helemaal niet door het afnemen van vergunningen, maar door emissiereductie te realiseren." De SGP wil af van "onhaalbare Haagse dictaten of aanscherping van de stikstofwet".

Nederland moet meer ruimte krijgen om een eigen asielbeleid te voeren. Volgens de SGP komen er te veel migranten naar Nederland en moet er voor asielzoekers een "streefcijfer met bovengrens" worden ingevoerd. Het defensiebeleid moet minder gevoelig worden voor de politieke waan van de dag. De SGP wil in de wet vastleggen dat ten minste 2 procent van het bruto binnenlands product wordt uitgegeven aan defensie.

Met het oog op de naderende verkiezingen voor de Tweede Kamer willen de NOS en de regionale omroepen graag weten wat jij belangrijk vindt, wat je bezighoudt en waar je je zorgen over maakt.

Die verkiezingen worden gehouden op 22 november en dat is hét moment om invloed uit te oefenen met je stem.

Wat vind jij belangrijke thema's? Waar moet de politiek zich voor inzetten? Gaat het je om de woningmarkt, je financiële situatie, het klimaat? Of vind je de natuur, asiel, zorg of de toekomst van de landbouw belangrijker?

We willen graag weten wat jij ervan vindt, dus doe mee aan dit publieksonderzoek. Dit is geen opiniepeiling, maar een middel om ervaringen en verhalen van mensen te vergaren en te horen wat er leeft in ons land. Het helpt ons de komende weken, op weg naar de verkiezingen, nog beter te berichten over wat jij belangrijk vindt.

Je kunt je mening geven en ervaringen delen door deze korte vragenlijst in te vullen.

We stellen het zeer op prijs als je meedoet. Je antwoorden worden vertrouwelijk behandeld.

In de parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid is vandaag een beeld geschetst hoe de Belastingdienst opbrengsten moest genereren met fraudebestrijding. Als het jaarlijkse doel van 25 miljoen euro buiten bereik raakte, werden potentiële fraudeurs onder de loep genomen waar meer te halen viel.

Na de Bulgarenfraude in 2013 moest er bij de afdeling Toeslagen meer gedaan worden tegen fraude. "Het idee was dat er te veel aanvragen onrechtmatig doorheen kwamen", zei Monique van de Bospoort, plaatsvervangend directeur Toeslagen tussen 2015 en 2019. Dat er ook echt veel toeslagen ten onrechte werden toegekend "was niet onze werkelijkheid", voegde ze toe.

Maar "het beeld" was er wel na de fraude die een Bulgaarse bende had gepleegd met zorg- en huurtoeslag. En daarom kreeg Van de Bospoorts dienst meer capaciteit, in ruil waarvoor ze elk jaar 25 miljoen euro moest ophalen met fraudebestrijding. Dat doel werd elk jaar gehaald, zei Van de Bospoort. Maar in het najaar 2018 zag het er niet goed uit.

Hoge opbrengst

Om het bedrag toch nog te halen besloot de dienst Toeslagen om meer controles te doen bij mensen die veel toeslagen ontvingen. Burgers die meer dan 20.000 euro per jaar kregen, werden extra onderzocht op een "foute aanvraag". Bij alle toeslagaanvragen zit een percentage dat "onterecht" is, legde Van de Bospoort uit, en als je in deze categorie gaat zoeken dan is de opbrengst simpelweg hoger.

Vrijwel iedereen in deze categorie was ontvanger van kinderopvangtoeslag (huur- en zorgtoeslag komen niet boven de 20.000 euro uit) en had een laag inkomen (want anders is de toeslag niet zo hoog). Het doel van 25 miljoen werd gehaald dat jaar, maar ten koste van de bezwaarbehandeling. Bij die afdeling was namelijk het personeel weggehaald voor de extra controles.

In de prakrijk betekende het dat klachten van burgers minder snel werden behandeld en dat sommige mensen dus langer op toeslagen moesten wachten. Destijds had de plaatsvervangend directeur wel twijfels over het feit dat fraudebestrijding gekoppeld was aan een financieel doel. En achteraf nog meer: "We hebben dat niet goed gedaan, we hadden meer en dieper moeten kijken."

Eer en geweten

De enquêtecommissie doet vooral onderzoek naar de manier waarop de overheid fraude bestrijdt en hoe het komt dat de dienstverlening aan burgers tekort is geschoten. Vandaag kwam ook Gerard Blankestijn aan het woord. Hij was directeur van die Dienst Toeslagen van 2011 tot 2018.

Ook hij verwees naar de druk vanuit de politiek om hard op te treden die op gang kwam na de Bulgarenfraude. De wetgeving sloeg daarna "op hol" en er is "schade toegebracht aan de rechtsbescherming van burgers". Tienduizenden mensen werden ten onrechte beschuldigd van fraude met de kinderopvangtoeslag en in de (financiële) ellende gestort.

Door strenge fraudewetgeving en de beruchte alles-of-nietsbenadering (dat het hele toeslagbedrag kon worden teruggevraagd), kon het enorme gevolgen hebben als ouders een fout maakten in hun aanvraag. Blankestijn wist daarvan en waarschuwde naar eigen zeggen zijn politieke bazen. Maar daar hield hij mee op omdat er naar eigen zeggen niet naar hem werd geluisterd.

Doorslaggevend daarbij was volgens de oud-topambtenaar een voorstel van de SP in de Tweede Kamer in 2016 "om tot matiging te komen". Die motie werd met overweldigende meerderheid verworpen. De hele politiek wil het zo, concludeerde hij, en als "loyaal ambtenaar" zag hij geen andere mogelijkheid dan door te gaan.

Gisteren werd gedupeerde Milton Moreira Moreno gehoord. Zijn moeder werd onterecht als fraudeur bestempeld en dat had grote gevolgen voor zijn leven:

Op 1 oktober 2021 werd online gokken gelegaliseerd. Twee jaar later gaan er in de politiek alweer stemmen op om de online gokmarkt stevig aan te pakken. "De legalisering van online gokken is mislukt", zegt partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie. "De vraag is nu hoeveel gokverslaafden er nog bij moeten komen voor we de legalisering terugdraaien."

De Nationaal Rapporteur Verslavingen, Arnt Schellekens, stuurde vandaag een twintigtal adviezen aan het demissionaire kabinet en de Tweede Kamer over online gokken. De naam van zijn rapport is duidelijk: Gokken met gezondheid.

Schellekens onderzocht de gevolgen van het legaliseren en concludeert dat onnodig veel mensen in de problemen komen. Die variëren van schulden tot ernstige depressies. Hij vindt dat de politiek snel moet ingrijpen, bijvoorbeeld door gokbedrijven wettelijk aansprakelijk te houden voor hoge gokschulden.

Ook onder partijen die destijds in de Eerste Kamer voor de legalisering stemden - dat zijn VVD, PvdA, GroenLinks, D66 en PVV - heerst ontevredenheid over hoe het uitpakt.

Heroverwegen

"Het legaliseren heeft een grote averechtse werking gehad voor jongeren en kwetsbare mensen", zegt Kamerlid Söngul Mutluer van GL-PvdA. "De aanbieders maken hun zorgplicht niet waar. Als de gokbranche niet in staat is dit te verbeteren dan moet de Kamer heroverwegen of dit wel zo'n goed idee was."

"Jongeren komen in de val terecht van steeds meer gokken", zegt D66-Kamerlid Hülya Kat. "Het beleid moet zo snel mogelijk bijgestuurd worden." Beide partijen denken dan aan speellimieten om grote schulden te voorkomen en het beperken van reclame, zoals de Nationaal Rapporteur voorstelt.

Voor D66 is het terugdraaien van het legaliseren van online gokken geen optie. "Dan verdwijnt het naar de illegaliteit", zegt Kat.

In 2022, het eerste jaar van de legalisering, verdienden de gokbedrijven 1,1 miljard euro bruto. De gokkers zelf verliezen vooral: het gemiddeld verlies per account was 143 euro per maand. Het gaat naar schatting maandelijks om 365.000 gokkers. Ook de eerste cijfers over 2023 laten een groei zien.

"Het openen van de markt heeft het aantal gokverslaafden doen toenemen", zegt Kamerlid Frank Wassenberg van de PvdD. "Ongetwijfeld ook door het grote aantal opdringerige reclame-uitingen van de gokbranche. " De PvdD onderschrijft de aanbevelingen van de Nationaal Rapporteur Verslavingen.

VVD en gokbranche

De VVD heeft van oudsher begrip voor de wensen van de gokbranche. Al in 2011 pleitte toenmalig staatssecretaris Fred Teeven voor het legaliseren van online gokken. Oud-staatssecretaris Robin Linschoten was voorzitter van de Stichting Online Gaming. En oud-Kamerlid Helma Lodders is op dit moment voorzitter van de Vergunde Nederlandse Online Kansspelaanbieders.

De VVD laat weten een kabinetsreactie op het rapport af te wachten, maar zegt vast dat "het beleid op onderdelen beter kan".

Lobbyen gokbedrijven

De gokbedrijven blijken via lobbyen veel invloed te hebben gehad op de soepeler reclameregels, zo bleek uit een reconstructie van de NOS. Sinds 1 juli zijn de gokreclames op radio, tv en in bushokjes weer verboden. De Tweede Kamer en het kabinet vonden het niet verantwoord wegens de effecten op kinderen en gokverslaafden.

En nu ligt er dus een advies om nog veel strenger op te treden. Het demissionaire kabinet zal daar naar verwachting niet meer over beslissen. De (online) gokbranche is dus afhankelijk van hoe de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november verlopen.

Acht weken voor de verkiezingen heeft zich in de Peilingwijzer een top-3 gevormd van partijen die elkaar weinig ontlopen: de VVD, NSC van Pieter Omtzigt en de combinatie GroenLinks-PvdA. De Peilingwijzer is een gewogen gemiddelde van de peilingen van Ipsos/EenVandaag en I&O Research.

NSC was kort na de oprichting de grootste partij in de Peilingwijzer met 26 tot 32 zetels, maar is inmiddels wat teruggezakt en staat nu op 23 tot 27. De VVD staat op 25 tot 29, tegen 22 tot 27 in de vorige Peilingwijzer van drie weken geleden. GroenLinks-PvdA heeft net als vorige keer 22-26 zetels.

Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, wijst erop dat het nog weinig zegt over de vraag welke partij de grootste wordt. "Het is duidelijk een momentopname. Het grootste deel van de kiezers weet nog niet wat ze gaan stemmen."

Verschillen tussen peilingbureaus

De onderzoeksbureaus schatten de steun voor GroenLinks-PvdA daarbij verschillend in. Bij Ipsos/EenVandaag krijgt de combinatie 21 zetels, ruim achter VVD en NSC, maar bij I&O Research is ze met 29 zetels een van de koplopers "Elk peilingbureau maakt keuzes in de onderzoeksaanpak, bijvoorbeeld in de manier waarop ze hun panelleden selecteren", legt Louwerse uit, "Dat leidt vaak tot vrij vergelijkbare cijfers, maar nu bij GroenLinks-PvdA zien we een stevig verschil."

Onderzoeker Peter Kanne van I&O Research vindt dat verschil niet zo groot. Volgens hem valt het binnen de marges en is het onmiskenbaar dat de strijd om de eerste plaats op dit moment gaat tussen drie partijen.

Ook Sjoerd van Heck van Ipsos/EenVandaag nuanceert het verschil tussen de twee peilingen. "Als je het omzet in percentages krijgt GroenLinks-PvdA bij ons 13 procent en bij I&O 18 procent. Dat valt net wel of net niet binnen de foutmarges. Het verschil weerspiegelt ook de onzekerheid bij veel kiezers". Van Heck blijft bij de conclusie dat VVD en NSC op dit moment strijden om de koppositie, maar sluit ook zeker niet uit dat GroenLinks-PvdA uiteindelijk de grootste partij wordt.

Tevreden en ontevreden rechtse kiezers

Louwerse noemt het opvallend dat de VVD weinig last lijkt te hebben van Omtzigt. "De VVD moet het hebben van de (redelijk) tevreden rechtse kiezers, terwijl NSC en BBB in dezelfde vijver vissen, waar de ontevreden centrum- en centrumrechtse kiezers zitten." De BBB is met 11-15 zetels in de Peilingwijzer de vijfde partij, en heeft daarmee de helft minder zetels dan eind juni, toen de BBB nog net zo groot was als de VVD.

Uit onderzoek van I&O Research komt naar voren dat kiezers van VVD en GroenLinks-PvdA vooral afgaan op de standpunten van hun partij, terwijl de NSC-kiezers vooral getrokken worden door lijsttrekker Omtzigt. Hij is verreweg de best gewaardeerde politicus. Dat nu toch kiezers bij hem weglopen, komt doordat hij nog geen verkiezingsprogramma heeft en kiezers daardoor niet weten waar hij precies voor staat.

Lijsttrekker Timmermans wordt door de eigen aanhang goed gewaardeerd, met een 8,0, maar bij andere kiezers is hij weinig populair, wat hem een 4,8 als rapportcijfer oplevert. VVD-lijsttrekker Yesilgöz wekt minder weerstand. Zij krijgt een 6,2, terwijl sommige kiezers die recent naar de VVD zijn overgestapt, haar tegenover I&O Research als motivatie noemen.

Wilders in de lift, PvdD houdt stand

In de jongste Peilingwijzer is verder de stijging van de PVV opvallend. De partij van Geert Wilders gaat van 12 tot 16 naar 15 tot 19 zetels. Kiezers die overstappen naar de PVV noemen bij I&O Research als reden dat de PVV niet langer wordt uitgesloten door de VVD en dus kans heeft op regeringsdeelname.

Volgens Peter Kanne heeft het zeker ook te maken met de gematigder toon die Wilders lijkt aan te slaan. "Je ziet dat ook in de toenemende waardering voor Wilders. Hij is in de ogen van de kiezers langzamerhand salonfähig geworden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Baudet en Van Haga."

De Partij voor de Dieren heeft in de Peilingwijzer beperkt last van de interne perikelen. De partij, waarvan Esther Ouwehand voorlopig niet als lijsttrekker wil optreden, staat op 7 tot 9 zetels (was 7 tot 10). Volgens Kanne komt dit doordat het interne partijconflict snel was beslecht en de kiezers "als één vrouw - want de meeste PvdD-kiezers zijn vrouwen - achter Ouwehand staan". Kanne verwacht wel dat de daling doorzet als Ouwehand blijft volharden in haar weigering als lijsttrekker op te treden.

Drama voor CDA en D66

De regeringspartijen D66 en CDA lijken af te stevenen op een dramatisch verlies. D66, dat nu nog 24 zetels in de Tweede Kamer heeft, staat op 5 tot 9 zetels (was 6-10), het CDA op 4 tot 6 (was 2-6). De benoeming van Henri Bontenbal tot lijsttrekker heeft nog niet tot een ommekeer geleid. De vierde regeringspartij, de ChristenUnie, staat stabiel op 4 tot 6 zetels.

Verder staat ook de SP er slecht voor met 4 tot 6 zetels (was 3-5). De andere partijen die vrijwel zeker zetels lijken te behalen zijn Forum voor Democratie (3-5), de SGP en Volt (beide 2-4), en JA21 en Denk (beide 1-3). Daarmee zou het aantal partijen in de Tweede Kamer uitkomen op 15.

Gerben-Jan Gerbrandy wordt lijsttrekker voor D66 bij de Europese verkiezingen. Bij een stemming onder de leden versloeg hij onder anderen het huidige lid van het Europees Parlement Samira Rafaela en Tweede Kamerlid Salima Belhaj. Nadat de overige kandidaten waren afgevallen, haalde Gerbrandy in de vierde stemronde 56,6 procent van de stemmen en Rafaela 41,5 procent.

Gerbrandy was van 2009 tot 2019 ook al Europarlementariër voor D66. Hij hield zich toen onder meer bezig met milieu, volksgezondheid en voedselveiligheid. In de campagne voor het lijsttrekkerschap profileerde hij zich als groene kandidaat.

Vorige lijsttrekker In 't Veld weg

D66 haalde bij de verkiezingen van 2019 twee zetels in het Europees Parlement, maar daarvan is er nog maar één over. In juni verliet de vorige lijsttrekker Sophie in 't Veld de partij en stapte over naar Volt.

Rafaela is nu de enige D66'er in het Europees Parlement. Tegen Rafaela dienden oud-medewerkers klachten in wegens pestgedrag. Die werden door een partijcommissie aanvankelijk gegrond verklaard, maar een geschillencommissie stelde Rafaela later in het gelijk.

Belhaj, die voorzitter is van de enquêtecommissie fraudebeleid in de Tweede Kamer, staat ook op de D66-lijst voor de Kamerverkiezingen. Op die lijst is ze nummer 13.

De Europese verkiezingen zijn in Nederland volgend jaar op 6 juni.

Ambtenaren van de Belastingdienst waren al in 2012 bang voor een "bloedbad" bij de toeslagen in de kinderopvang en hebben daar ook aandacht voor gevraagd bij de politieke top. Dennis Blansjaar, die betrokken was bij het handhavingsbeleid van de Belastingdienst, noemde het voor de parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid "volstrekt disproportioneel" dat van ouders die hun eigen bijdrage niet hadden betaald ook de hele toeslag werd teruggevorderd.

Blansjaar zei dat ambtenaren ervoor hebben gepleit alleen de eigen bijdrage terug te vorderen, eventueel met een boete erbovenop. Hij voegde eraan toe dat toenmalig staatssecretaris Weekers is gewaarschuwd voor de "onredelijke gevolgen", net als diens opvolger Wiebes. "Maar de reactie van Wiebes was zo ongeveer: ja ja, wat raar, goh, gek dat dat gebeurt. Punt. En dan niks."

Volgens Blansjaar was er ook overleg op het niveau van de directeur-generaal. "Maar er gebeurde niks. Dat heeft bij mijn collega's best wel een forse indruk achtergelaten. Want het was gewoon onredelijk wat hier gebeurde."

Gedupeerde nam op zijn veertiende een bijbaan

Even later werd Milton Moreira Moreno gehoord. Zijn moeder is destijds door de Belastingdienst onterecht als fraudeur bestempeld. Moreira Moreno had als kind langdurig te maken met het toeslagenschandaal. Hij vertelde dat zijn moeder meer dan een ton moest terugbetalen en hij beschreef hoe mensen van de Belastingdienst het huis binnenkwamen om te zien of er iets van waarde was wat ze in beslag konden nemen. "Ze keken naar de tv, naar de PlayStation die we hadden gekregen, naar de tafels en meubels."

Moreira Moreno zei verder dat hij vanwege de financiële situatie op zijn veertiende, naast de middelbare school, een bijbaan heeft genomen bij een supermarkt. Nadat hij zijn diploma had gehaald en een korte vervolgopleiding had gedaan, is hij op zijn zeventiende fulltime gaan werken "om te compenseren waar nodig".

Commissielid geëmotioneerd

Hij beschreef hoe hij moest "survivalen om elke maand rond te komen en ervoor te zorgen dat er elke dag brood op de plank komt. Dat vreet uiteindelijk aan je".

Op een vraag van commissielid Aartsen (VVD) wat er zou zijn gebeurd als Moreira Moreno niet op jonge leeftijd was gaan werken, antwoordde hij: "Dan hadden we niks te eten en dan hadden we geen kleren, geen schoenen, geen voetbal, niks."

Aartsen was duidelijk geëmotioneerd na die woorden.

Het tv-programma College Tour organiseert voor het eerst een verkiezingsdebat op tv. Op zondag 22 oktober zullen Frans Timmermans (PvdA/GroenLinks, Dilan Yesilgöz (VVD), Caroline van der Plas (BBB) en Pieter Omtzigt (NSC) te gast zijn om live met elkaar in debat te gaan. Presentator Twan Huys zal het gesprek leiden.

Net zoals bij andere afleveringen van het programma zullen studenten in de zaal zitten. Die kunnen van tevoren vragen voor de lijsttrekkers insturen.

Programma's bij de NOS

De NOS komt met een reeks programma's in de aanloop naar de verkiezingen, waar alle lijsttrekkers van partijen uit de Tweede Kamer aan mee mogen doen. Zo trapt NOS op 3 af met een serie live-gesprekken op YouTube van een uur. Twee lijsttrekkers gaan dan in gesprek met ongeveer tien jongeren. De dagelijkse serie vindt plaats op 30 oktober tot en met 5 november om 19.00 uur.

Ook zijn er de traditionele debatten bij de NOS: het radiodebat op 3 november, het NOS Jeugdjournaaldebat op 19 november en het slotdebat op 21 november, de avond voor de verkiezingen.

De plannen van andere omroepen zijn nog niet bekend.

In de Tweede Kamer gaat het vandaag opnieuw over de veelbesproken spreidingswet. Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) wil die invoeren om de opvang van asielzoekers beter over het land te spreiden. Over de wet is het al vaak gegaan en of hij de eindstreep haalt, is nog niet duidelijk. Dat leidt ertoe dat sommige gemeenten de hakken voorlopig in het zand zetten als het gaat om nieuwe opvangplekken. Andere lopen juist op de wet vooruit.

Zandvoort is een van de gemeenten die niet zitten te wachten op de komst van een azc. De gemeente kreeg de opdracht om 65 asielzoekers op te vangen en daarvoor een geschikte locatie te zoeken. Parkeerterrein De Zuid in de duinen, grenzend aan vrijstaande huizen met zeezicht, was een van opties. Van harte ging het niet. "Ik heb van het begin af aan gezegd: de enige reden om asielzoekers op te vangen is de spreidingswet die ons dwingt dit te doen", zegt wethouder Martijn Hendriks.

Veel verzet

Vanuit de raad, maar ook vanuit bewoners, kwam veel verzet. Er waren tegengeluiden als "straks vallen ze onze vrouwen in bikini's lastig op het strand of gaan ze in de duinen slapen", beaamt Hendriks. Maar ook bouwen in een natuurgebied en het woningtekort waren pijnpunten.

"De wachtlijst voor sociale woningbouw is negen jaar, dus ik snap heel goed dat ik vragen kreeg als: mijn zoon van 30 zoekt al jaren een woning, wat gaan jullie daaraan doen?"

De wethouder noemt de spreidingswet een voorbeeld van zwak bestuur vanuit de Rijksoverheid. "Er is een probleem en de gemeenten mogen het oplossen. Wij kunnen nog zo goed dweilen, maar uiteindelijk zal die kraan een keer dicht moeten." Hij wacht af hoe de spreidingswet vorm krijgt: een azc in Zandvoort komt er voorlopig niet.

Anders dan Zandvoort wacht de Noord-Hollandse gemeente Bergen niet op een definitieve uitkomst van hoe de spreidingswet eruit komt te zien. In een voormalige kampeerboerderij worden in deelgemeente Egmond-Binnen vanaf 1 oktober 30 meisjes tussen de 15 en 18 jaar opgevangen, alleenreizende minderjarige vluchtelingen. Na vier maanden gaan ze naar een voormalig zorgcentrum in Schoorl, waar plek is voor 55 jongeren. Daar kunnen ook jongens bij komen.

"Ik vind het een morele verantwoordelijkheid om aan opvang bij te dragen", zegt de Bergense burgemeester Lars Voskuil. Dat andere gemeenten het niet doen, is hun eigen keuze en hangt af van de lokale en politieke situatie. Hier in Bergen merk ik dat er een breed draagvlak is onder onze inwoners."

Volgens Voskuil zijn er heus ook zorgen. Begrijpelijk, vindt hij. "Maar we hebben hier eerder een crisisnoodopvang en meerdere azc's gehad en dat is altijd goed gegaan. Bergen is een sociale gemeente, die dit graag doet."

Van verrijking tot zorgen

Weinig wanklank klonk maandagavond tijdens een inloopavond in de dorpskerk voor bewoners. "Iedereen is welkom, deze jongeren zijn gevlucht uit een land waar wij niet mee willen ruilen", zegt de een. "Een verrijking", zegt een ander.

Een bewoner hoopt op versterking van de plaatselijke voetbalvereniging en wat extra levendigheid met de komst van jongeren. "Wij hebben de middelen en ook de mensen om de jongeren een fijne plek te bieden die ze nodig hebben."

Maar zorgen zijn er ook. "Het zijn pubers. Ze moeten wel bezig worden gehouden. Als het niet lukt met school, dan gaan ze zich vervelen en de straat op", zegt een inspreker. "Ze hebben veel meegemaakt, ze hebben wel traumabegeleiding nodig, maar hebben we daar genoeg mankracht voor?", vraagt een jongerenwerker zich af.

Het verkiezingsprogramma van NSC laat nog even op zich wachten, maar gisteren presenteerde Pieter Omtzigt wel al de kandidatenlijst. Wat is er uit de lijst af te leiden over de koers en speerpunten van Nieuw Sociaal Contract?

Praktisch gezien betekent de lijst met 44 namen dat de partij er rekening mee houdt uit het niets de grootste te worden. Deze zomer zei Omtzigt nog dat hij mikte op "verantwoorde groei" omdat hij vreesde voor LPF-achtige taferelen, maar nu wil hij "voor elk scenario klaar zijn". In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van verschillende peilingen, staat NSC bovenaan met 25 tot 31 zetels.

De afgelopen tijd werd er gespeculeerd dat Omtzigt de groei enigszins zou beperken door bijvoorbeeld minder namen op de kieslijst te zetten of door niet in alle zogenoemde kieskringen mee te doen. Maar daar is geen sprake van, benadrukte de partijleider gisteren: Nieuw Sociaal Contract komt in het hele land op het stembiljet.

CDA'ers en een Fryske Nasjonale Partij-wethouder

De belangstelling voor een plekje op de lijst was groot: er kwamen meer dan 2432 sollicitatiebrieven binnen. Daarvan zijn er dus 44 overgebleven. Een aanzienlijk deel daarvan heeft een verleden bij het CDA. Van de eerste zes heeft er slechts eentje géén ervaring bij de partij waar Omtzigt twee jaar geleden vertrok vanwege een conflict.

Buiten de top van de lijst zijn nog meer ex-CDA'ers en andere (oud-)politici terug te vinden, onder wie een voormalig VVD-Kamerlid, een Fryske Nasjonale Partij-wethouder en een oud-50Plus-Kamerlid. Veel ervaring uit het politieke midden dus, met het zwaartepunt lichtelijk rechts van het midden.

Die keuze voor politieke ervaring is best opvallend voor een nieuwe partij. Nieuwe partijen kiezen er nog weleens voor om zichzelf op afstand van 'Den Haag' te plaatsen door juist apolitieke kandidaten op de lijst te zetten. Maar Pieter Omtzigt kiest daar niet voor.

Groningen en kinderopvangtoeslagaffaire

En ook de niet-beroepspolitici op de lijst zijn veelal mensen met ervaring die 'het systeem' kennen. Er staat een strafrechter op, een pensioenexpert, een officier van justitie, een oud-ambassadeur, een microbioloog/columnist, een directeur van een woningcorporatie, ambtenaren en mensen uit het bedrijfsleven.

Verder heeft de partij ook nog expertise binnengehaald rond twee grote misstanden van de afgelopen jaren: de kinderopvangtoeslagaffaire en 'Groningen'. Zo staat Sandra Palmen op plek 5. De voormalig jurist van de Belastingdienst speelde een grote rol in de toeslagaffaire met haar 'memo Palmen', waarin ze tevergeefs waarschuwde voor het falende systeem.

En op nummer achttien staat Faith Bruyning, die zelf slachtoffer is van het schandaal dat mede dankzij Omtzigt aan de oppervlakte kwam. Verder staat op nummer 22 Annemarie Heite, een van de boegbeelden van de strijd tegen de gevolgen van de gaswinning in Groningen.

De kandidaten in de top van lijst hebben te maken met 'goed bestuur', zegt Pieter Omtzigt:

De schat aan ervaring moet leiden tot echte verandering, schetst nummer 10 (en woningcorporatiedirecteur) Merlien Welzijn. "Ik heb het gevoel dat bij deze partij goed in zicht is hoe breed en hoe diep de problematiek zit", zei Welzijn bij de presentatie van de lijst. "En dat er dus meer nodig is dan een simpel pakket van maatregelen of een plannetje van aanpak."

Maar wat moet er precies anders? Omtzigt zelf zei eerder dat speerpunten van zijn partij 'goed bestuur' en 'bestaanszekerheid' zijn. Voor dat eerste zouden er onder meer een nieuw kiesstelsel en betere toezichthouders moeten komen. Voor dat tweede, wat voor meer partijen een belangrijk thema is, wil hij de voedselarmoede en het woningtekort aanpakken.

Hoewel NSC nog geen programma heeft, is er al wel iets af te leiden uit de grondslagen van de partij. Zo staan "persoonlijke verantwoordelijkheid, gezin, familie en gemeenschappen, en gespreid privaat" centraal. En verder is het "maatschappelijk middenveld" belangrijk. Dat klinkt een beetje als het CDA, en dat is natuurlijk niet zo gek aangezien Omtzigt daar niet om inhoudelijke redenen is vertrokken.

Maar hoe dit allemaal gaat uitkristalliseren in een programma met concrete voornemens en plannen blijft nog even ongewis. De kandidaten nemen, onder leiding van lijstaanvoerder Omtzigt, nog een paar weken om tot een definitief verkiezingsprogramma te komen.