Het moederbedrijf van Facebook en Instagram, Meta, wordt geregeld teruggefloten door de eigen toezichtraad, de Oversight Board. Dat blijkt uit een analyse van de NOS. In bijna drie jaar zijn meer dan 50 uitspraken gedaan. In 75 procent van de gevallen was de raad van oordeel dat het bedrijf de verkeerde beslissing nam.

De raad is een uniek orgaan. Geen enkel ander techbedrijf heeft een commissie die als toezichthouder fungeert. Het idee is dat een onafhankelijke instantie meekijkt met de ingewikkeldste zaken, die bovendien symbool moeten staan voor een breder probleem.

De onafhankelijkheid van de Oversight Board staat echter ter discussie. Meta en de raad zelf bezweren dat hij onafhankelijk is, maar dat trekken critici in twijfel omdat de raad een initiatief was van Metatopman Mark Zuckerberg en door het techbedrijf wordt gefinancierd.

Capaciteitsbeperkingen

Pietro Ortolani, hoogleraar digitale conflictoplossing aan de Radboud Universiteit, heeft het werk van de raad vanaf het begin gevolgd. Hij ziet zeker positieve kanten: "Volgens mij hebben ze best veel gedaan binnen de mogelijkheden. We hebben zo veel gezien over hoe Facebook en Instagram werken."

Maar hij is ook kritisch. "Het idee was dat ze met hun oordelen het beleid bij Meta konden veranderen. Denk aan aanpassingen van algoritmes of de kunstmatige intelligentie die ze gebruiken. Of dat is gebeurd, is nog altijd een open vraag. Het niveau van naleven is niet zo geweldig."

Het feit dat de raad in het merendeel van de zaken Meta terugfluit, moet worden gezien als een teken van onafhankelijkheid, zegt Paolo Carozza, lid van de Oversight Board, in een gesprek met de NOS. "Het is een duidelijke bevestiging dat we niet bestaan om het simpelweg met Meta eens te zijn of namens Meta excuses te maken."

Een overzicht van wat de raad in bijna drie jaar tijd heeft gedaan:

De raad probeert naar eigen zeggen steeds zaken uit te kiezen die symbool staan voor meer. Daar zat tot nu toe één Nederlandse zaak bij, over zwarte piet. Deze zaak hoort bij de minderheid waarin de raad Meta in het gelijk heeft gesteld (video met zwarte pieten erin terecht verwijderd).

Verder strekt het scala van onderzochte zaken zich uit van anti-abortusberichten in de VS (onterecht verwijderd) tot drillrappers in het Verenigd Koninkrijk (onterecht verwijderd), en van protestslogans in Iran (onterecht verwijderd) tot uitspraken van de premier van Cambodja.

In die laatste zaak wilde Meta een video laten staan, waarin de Cambodjaanse minister-president Hun Sen zijn politieke opponenten bedreigde met geweld. Volgens het techbedrijf was de video zeer nieuwswaardig en was het in het publieke belang deze te laten staan. De raad was het daar niet mee eens.

De raad wilde dat Meta de video verwijderde, iets wat Meta volgens de afspraak dan moet doen. De raad adviseerde ook om Hun Sens Facebook-pagina en Instagram-account voor zes maanden te schorsen. Maar daar ging Meta niet in mee, volgens het bedrijf is hier "geen basis" voor. Het liet zien dat de invloed van de raad z'n beperkingen heeft.

Oversight Board-lid Carozza erkent dat ook. Vanwege "veiligheidszorgen" wil hij niet ingaan op deze zaak, maar hij wijst er wel op dat de raad Meta heeft gevraagd om "alles te doen wat het kan om te voorkomen dat zijn platforms worden gebruikt door politici om op te roepen tot geweld".

Meer transparantie

Meta is na een advies wel meer uitleg gaan geven over het waarom van moderatiebesluiten. Het zijn de berichten die gebruikers krijgen als een bericht van hen offline wordt gehaald of als ze worden geschorst. In de ogen van Carozza is dit een goed voorbeeld is van wat de raad heeft opgeleverd,

"We hebben hard gewerkt om te zorgen voor meer transparantie. Het feit is dat we historisch gezien zo weinig weten over welke regels er worden toegepast, waarom bepaalde berichten wel en niet worden verwijderd. Dus ik denk dat de toegenomen transparantie de belangrijkste verandering is."

In de bijna drie jaar dat de raad nu actief is, is meer dan 2,5 miljoen keer beroep bij het orgaan aangetekend. Dat heeft dus geleid tot iets meer dan 50 uitspraken. Carozza zegt dat de raad inmiddels meer zaken aanneemt. "Tegelijkertijd is het ook belangrijk dat we de juiste zaken doen. Ik heb veel liever dat we minder zaken doen, maar dat ze wel belangrijk zijn en impact hebben."

Het Internationaal Strafhof is deels stilgelegd na de hackaanval waar de NOS eerder over berichtte. De afgelopen dagen gingen geplande zittingen in het proces tegen een verdachte van oorlogsmisdaden niet door.

Dat blijkt uit de website van het Strafhof, waar zittingen de afgelopen dagen uit de agenda zijn verdwenen. Een advocaat van een beklaagde bevestigt dat.

Vandaag zijn de werkzaamheden hervat, maar het ICT-netwerk van het Strafhof is nog grotendeels op slot, meldt persbureau Reuters. Dat stelt ook de bewuste advocaat: op afstand werken is bijvoorbeeld niet mogelijk. Intern is het kantoornetwerk wel functioneel.

Signalen

Vorige week kwamen de eerste signalen van de aanval binnen. Nederlandse overheidsdiensten doet nu onderzoek binnen het Strafhof. Daardoor moet duidelijk worden wie er achter de aanval zit. Ook moet blijken of en hoeveel documenten zijn gestolen, zoals volgens een bron van de NOS is gebeurd.

Eerder probeerde Rusland een spion als werknemer bij het Strafhof onder te brengen. Ook probeerde het land de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag te hacken. Of Rusland ook achter de nieuwste hack zit, is echter nog onbekend.

In het Strafhof wordt gewerkt aan zaken tegen Rusland, vanwege de inval in Oekraïne. De informatie die het Strafhof heeft, is zeer gevoelig. Voor verdachten kan het interessant zijn om te weten of er onderzoek naar hen loopt en wie door het Strafhof worden gehoord als getuigen.

Militieleider

De geannuleerde hoorzittingen gingen over de zaak tegen Alfred Yekatom, een ex-militieleider uit de Centraal-Afrikaanse Republiek. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden, waaronder de inzet van kindsoldaten, moord en marteling.

Het had er eigenlijk al lang moeten zijn: supersnel mobiel internet via 5G. Maar het is opnieuw vertraagd, bevestigde het ministerie van Economische Zaken vandaag. Oorzaak: aan de ene kant een belangenspel van allerlei bedrijven en aan de andere kant de Nederlandse Staat, die de veiling van de frequenties organiseert. Volgende maand dient er een rechtszaak die uitsluitsel moet geven.

5G is al beschikbaar in Nederland: de kans bestaat dat je het al ziet staan boven in je telefoonscherm. Het eerste 'deel' werd door de providers in juli 2020 aangezet nadat een veiling meer dan een miljard euro voor de schatkist had opgeleverd. De komende veiling levert Economische Zaken vermoedelijk opnieuw op z'n minst honderden miljoenen euro's op.

Het eerste deel leidde tot een kleinere snelheidsverbetering ten opzichte van 4G. Maar de grote stap moet nog komen, met 3,5 GHz. Dat heeft een technische reden: 5G werkt nu alleen op de 700 MHz-band, die een ver bereik heeft, maar een minder hoge snelheid. 3,5 GHz heeft minder bereik, maar wel een hogere snelheid. De gedachte was eerst dat dit 'tweede deel' vorig jaar beschikbaar zou komen, maar in mei van dat jaar werd al duidelijk dat dat niet haalbaar was.

Veel sneller internet

5G op de 3,5 GHz-band betekent in de praktijk voor consumenten veel sneller internet op hun telefoon (tot 1000 Megabit, net zo snel als wat je nu vaak kunt krijgen via glasvezel), mits hun telefoon dit ondersteunt. Voor bedrijven betekent het dat ze hun eigen privénetwerk kunnen opzetten als ze meedoen aan de veiling. Een netwerk waarover ze veel meer controle hebben. In andere Europese landen is de uitrol van 3,5 GHz al veel verder.

De rechtszaak dient op 11 oktober. Er staan in totaal negen partijen tegenover de Staat. De zaak draait om het vaststellen van de kaders voor de frequentieveiling. Via de rechter hopen de afzonderlijke procespartijen invloed uit te oefenen op de voorwaarden.

Het gaat onder meer om Nederlandse providers met een eigen netwerk: VodafoneZiggo, Odido (voorheen T-Mobile) en KPN. Maar ook onder meer het Havenbedrijf Rotterdam en Schiphol zijn erbij, zij willen meer plek voor hun eigen 5G-netwerk.

Satellieten

Een andere procespartij is satellietbedrijf Inmarsat. Dat is gevestigd in Friese Burum en biedt vanuit daar al vijftig jaar satellietcommunicatie aan. Het is in bijzonder van belang voor de scheepvaart, het wordt ook wel '112 op zee' genoemd. Een landelijke uitrol van 5G op 3,5 GHz botst met de satellietcommunicatie die wordt verzorgd door dit bedrijf.

Het plan is dat Inmarsat verhuist naar Griekenland. Demissionair minister Adriaansens van Economische Zaken schreef vorige maand in een Kamerbrief dat de verhuizing in een "vergevorderd stadium" is. "De bouw van het satellietgrondstation is afgerond en op dit moment vinden in Griekenland de laatste configuratietesten plaats."

'Onvoldoende zekerheid'

Bovendien heeft het bedrijf een vergunning gekregen van Griekenland om daadwerkelijk aan de slag te gaan. Deze loopt tot eind 2027 en kan daarna worden verlengd tot eind 2032. Adriaansens schrijft in de brief dat Inmarsat deze constructie niet "voldoende zekerheid" vindt geven om daadwerkelijk te verhuizen, het bedrijf wil dat het zeker is tot en met 2032.

Daar zit het probleem. De minister schrijft dat Griekenland niet een vergunning voor een dermate lange periode mag afgeven. Dat de Griekse autoriteiten "zeer blij zijn" met de komst van het satellietbedrijf en bovendien het belang onderkennen van wat het doet, neemt volgens Adriaansens niet weg dat een langere vergunning er niet in zit.

Inmarsat-directeur Gerard Luursema neemt daarmee geen genoegen. "We hebben te maken met internationale afspraken over het verzorgen van communicatie met zeelieden", zegt hij. "We moeten zeker weten dat we noodoproepen kunnen blijven faciliteren."

Ondertussen vindt de minister dat er genoeg aan is gedaan om de toekomst van Inmarsat zeker te stellen. Maar daar verzet het satellietbedrijf zich tegen, schrijft Adriaansens. Vorige maand besloot ze dat het recht van het bedrijf op de 3,5 GHz-band vervalt per 1 februari volgend jaar. Dat is een van de dingen waar het volgende maand over zal gaan.

Het ministerie van Economische Zaken kan nog niet zeggen wanneer er wel geveild gaat worden. Dat hangt af van het oordeel van de bestuursrechter. Zodra de veilingregeling officieel is gepubliceerd, heeft de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur zo'n zes maanden nodig om de veiling op te zetten.

Het kabinet zet 100 miljoen euro apart om te voorkomen dat bedrijven van "strategisch belang" via investeringen of overnames in handen komen van ongewenste eigenaren. Het plan is gisteren, op Prinsjesdag, gepubliceerd door het ministerie van Economische Zaken.

Bij 'ongewenste eigenaren' wordt er vrij snel gekeken naar China en ook Rusland. Met name China is druk bezig een technologische grootmacht te worden, iets wat met argusogen wordt gevolgd door het Westen. In een Kamerbrief van minister Adriaansens wordt het geld omschreven als "laatste redmiddel" bij risico's voor de nationale veiligheid als wetgeving of een investering van andere partijen geen soelaas bieden.

Het is een aanvulling op een nieuwe wet, waarmee kan worden ingegrepen als overnames de nationale veiligheid raken. "Maar als de wet niet toereikend genoeg is, kun je ook tijdelijk een bedrijfsbelang nemen", legt een woordvoerder uit.

Eerder ingegrepen

Economische Zaken heeft afgelopen jaren al een paar keer ingegrepen. Bijvoorbeeld in 2020, toen het een lening van 20 miljoen euro gaf aan Smart Photonics. Dat is een bedrijf dat chips maakt die werken op basis van licht in aanvulling op elektriciteit, waardoor de chips sneller en zuiniger wordem. Er stond toen een Chinees bedrijf klaar om te investeren, maar dat zag het ministerie niet zitten.

Het Twentse Lionix is een ander voorbeeld. De meerderheidsaandeelhouder, die Zuid-Koreaans is, wilde aandelen verkopen. Een Chinese klant van Lionix had interesse, maar Economische Zaken greep in en kocht de aandelen.

In die twee gevallen moest het ministerie "heel veel schakelen" met het ministerie van Financiën om op korte termijn geld te krijgen voor een investering. "Nu hebben we het zo geregeld dat we voor de komende twee jaar wel middelen hebben om in te grijpen." Volgens de woordvoerder zijn er nu niet meer zorgen over potentiële overnames, maar is het bewustzijn van de risico's toegenomen. "We willen binnen Europa onze afhankelijkheid van landen buiten de EU verminderen."

Het fonds is, net als de nieuwe wet, 'landenneutraal'. Maar de voorbeelden van Smart Photonics en Lionix illustreren dat er een behoorlijke kans is dat via dit fonds overnames of investeringen door Chinese bedrijven tegengehouden zullen worden.

Het geld is niet alleen bedoeld voor techbedrijven, maar ook voor andere bedrijven die van strategische belang zijn. Naast technologie gaat het bijvoorbeeld om "essentiële leveranciers" van Defensie en van de inlichtingendiensten. De praktijk zal moeten uitwijzen waar het geld daadwerkelijk naartoe gaat.

Economische Zaken zal van investeringen het parlement op de hoogte stellen. Het geld - 50 miljoen euro dit jaar en 50 miljoen volgend jaar - wordt niet direct via het ministerie verstrekt. Het wordt gestald bij Invest-NL, een investeringsvehikel van de Nederlandse overheid.

'Verkapt protectionisme'

Vanuit de industrie wordt wisselend gereageerd. Belangenorganisatie van de technologische industrie FME benadrukt dat "terughoudendheid en precisie" van groot belang zijn. "Dit moet geen vorm van verkapt protectionisme worden."

Werkgeversorganisatie VNO-NCW noemt het fonds een goede zaak. "Stel dat er in Nederland een bedrijf is met bepaalde technologieën die niet zo wenselijk zijn om naar het buitenland te gaan vanwege economische veiligheid, dan moet Nederland er wel voor kunnen zorgen dat een onderneming kan doorgroeien."

Photon Delta, brancheorganisatie van de fotonica-industrie, noemt het een "belangrijke eerste stap", maar benadrukt ook dat het geld niet voldoende zal zijn. "De waarde van de bedrijven die interesse trekken van ongewenste partijen ligt zeer waarschijnlijk een stuk hoger."

De woordvoerder van Economische Zaken spreekt van een "reëel" budget. "Je doet dit vaak samen, met bijvoorbeeld Invest-NL en institutionele beleggers. We zullen niet snel de enige financier zijn."

Xbox-baas Phil Spencer heeft medewerkers van Microsoft laten weten dat het nooit de bedoeling is geweest om een enorme hoeveelheid bedrijfsgevoelige informatie prijs te geven. "We steken allemaal ontzettend veel passie en energie in ons werk en niemand wil dat werk op deze manier aan de man brengen", schrijft de topman van de gameconsole van Microsoft in een intern memo dat in handen is van tech-site The Verge.

Gisteren werd duidelijk dat er een opzienbarende hoeveelheid gevoelige Xbox-documenten was uitgelekt in de rechtszaak van de Amerikaanse mededingingsautoriteit FTC tegen de overname van game-uitgever Activision Blizzard door Microsoft. De stukken gaven onder meer details prijs over de volgende generatie Xbox-consoles die kennelijk in 2028 zou moeten uitkomen; informatie waar concurrenten maar wat graag weet van hebben.

Ook werd duidelijk dat er is gewerkt aan een nieuwe versie van de al bestaande Xbox Series X, dat er een nieuwe Xbox-controller in de maak is en dat gamemaker Bethesda werkt aan heruitgaven van succesgames The Elder Scrolls IV: Oblivion en Fallout 3. Verder kwamen e-mails op straat te liggen waaruit was op te maken dat Spencer likkebaardend sprak over een eventuele overname van de Japanse gamegigant Nintendo, een grote concurrent.

'Echte plannen volgen'

In het interne memo waarin Spencer reageert op het gevoelige lek, suggereert hij dat niet alle uitgelekte plannen meer even relevant zijn. "Ik weet dat dit heel teleurstellend is, ook al zijn veel van de documenten meer dan een jaar oud en zijn de plannen inmiddels verder geëvolueerd."

Via X, het voormalige Twitter, benadrukt de Xbox-baas dat ook. "We hebben gesprekken gezien over oude e-mails en documenten. Het is niet leuk om te zien dat het werk van ons team op deze manier naar buiten komt, omdat er zoveel is veranderd en er is nog zoveel om enthousiast over te zijn, of in de toekomst te worden. We zullen onze echte plannen bekendmaken als we zover zijn."

De rechtbank die de FTC-zaak behandelt, heeft gereageerd op de ongeplande onthullingen van Microsoft. Volgens de rechter heeft het techbedrijf zelf per ongeluk de documenten ontsloten door ze verkeerd aan te leveren. Inmiddels zijn alle stukken weer verwijderd en moet Microsoft ze opnieuw aanleveren, maar gamejournalisten die de documenten hebben ingezien schrijven het ene na het andere artikel erover.

Astronomische bedragen

Overigens is het Xbox-lek niet het enige onthullende lek in de Amerikaanse rechtszaak over de overname van Activision Blizzard. In juni werd per ongeluk onthuld dat Xbox-concurrent Sony astronomische bedragen heeft neergeteld voor de exclusieve succesgames The Last of Us: Part II en Horizon Forbidden West. Toen kwam het doordat de stukken slordig geredigeerd waren en doorgestreepte bedragen leesbaar waren gebleven.

Het Internationaal Strafhof in Den Haag is afgelopen week slachtoffer geworden van een cyberaanval. Dat laat het hof weten na vragen van de NOS. Hoe groot de aanval was en om wat voor type aanval het gaat, wil het Strafhof niet zeggen.

Een bron zegt tegen de NOS dat een groot aantal gevoelige documenten is buitgemaakt, maar dat wil het Strafhof niet bevestigen. Een woordvoerder laat wel weten dat er onderzoek wordt gedaan naar de aanval in samenwerking met de Nederlandse autoriteiten. Daarbij wordt ook gekeken of een buitenlandse overheid achter de aanval zit.

Het Internationaal Strafhof in Den Haag doet onderzoek naar genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden en vervolgt verdachten. De informatie die het Strafhof heeft, is zeer gevoelig. Voor verdachten kan het interessant zijn om te weten of er onderzoek naar hen loopt en wie door het Strafhof worden gehoord als getuigen.

Mensen weten over het algemeen weinig over de overgang. Er wordt amper over gepraat in het alledaagse leven, waardoor vrouwen niet precies weten wat ze kunnen verwachten. Marjolein: "Het is zo'n enorm taboe, dat het daadwerkelijk vergeten wordt." Marjolein de Boer is empirisch filosoof en heeft onderzoek gedaan naar onvruchtbaarheid en borstkanker. Deze zomer gaat ze onderzoek doen naar de overgang. In Focus vertelt ze over het taboe dat er op deze onderwerpen ligt. 

{podcast audio="675359" caption="Waarom het taboe op de overgang doorbroken moet worden" }

Onderzoek

Als postdoc onderzoeker is Marjolein verbonden aan de Universiteit van Tilburg, departement Cultuurwetenschappen. Haar promotieonderzoek richtte zich op vrouwen met borstkanker. Daarna deed zij aan de Universiteit van Oslo onderzoek naar onvruchtbaarheid en behandelingen daarvan.

Momenteel doet ze onderzoek naar het Chronisch Vermoeidheidssyndroom en vanaf komende zomer zal ze met een Veni-beurs onderzoek gaan doen naar vrouwen in de overgang. 

De overgang

In haar onderzoek gaat Marjolein vrouwen in de overgangsfase interviewen, maar ze zal ook bestuderen hoe deze vrouwen worden gerepresenteerd in de populaire media, bijvoorbeeld door Tweets en Youtube-filmpjes te analyseren. Ze gaat kijken hoe vrouwen in de overgang hun eigen identiteit en seksualiteit ervaren.

"Op het moment dat je in de overgang komt, kan het zijn dat je bijvoorbeeld een drogere vagina krijgt, dat heeft repercussies voor de seksualiteit: wat doet dat met iemand? Wat betekent dat voor de relatie met de ander en met zichzelf?"

Omdat er zo'n stigma zit op het onderwerp, is het soms lastig om daar doorheen te breken, vertelt Marjolein. Daarom kan het ook lastig zijn om die vrouwen te interviewen, omdat ze weinig loslaten.

Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat, juist omdat het taboe-onderwerpen zijn, vrouwen er juist wel over willen praten. Dat merkte Marjolein bij haar onderzoeken over borstkanker en onvruchtbaarheid.

{articles "Onwetendheid over de overgang is slecht voor de economie" id="28217" }

Het mannenlichaam is de norm

"Vaak zien we, bijvoorbeeld in de medische wetenschap, maar ook in de wereld om ons heen, dat de norm het mannenlichaam is. Daardoor worden ervaringen van vrouwen niet of weinig gedeeld."

Marjolein vindt het belangrijk om vrouwen een stem te geven, zeker als het gaat om dit soort belangrijke gebeurtenissen in iemands leven.

Onvruchtbaarheid overkomt niet alleen vrouwen, maar vrouwen ondergaan wel vaak de procedure van de behandeling van onvruchtbaarheid. Zij dragen meer lasten als het gaat om behandeling, dan mannen. Marjolein: "Vaak wordt er dan gezegd: je wilt toch een kind? Dan moet je het er maar voor over hebben."

{articles "Weg met taboes rondom je lichaam: 'Ik was altijd bezig met niet doorlekken.’" id="26585" }

De toekomst

"Ik zou heel graag de overgang in zijn complexiteit schetsen. Als we nu over de overgang praten noemen we het vaak ofwel een medisch probleem, ofwel iets wat we moeten vieren en verwelkomen, dat er een nieuwe levensfase ingaat waarbij je jezelf beter kunt ontplooien. Die twee manieren van spreken zijn heel dominant."

Marjolein wil ook de andere kant van de overgang belichten. "Ik kan me voorstellen dat er vrouwen zijn die er niks van merken, of het niet betekenisvol vinden. Ik kan me voorstellen dat ik andere dingen tegenkom dan het medicaliseringsdiscours, of het vieringsdiscours."

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "De overgang is nog altijd een taboe op de werkvloer" id="15797" }

Een algoritme dat bedoeld is voor het analyseren van woorden en zinnen, blijkt ook in staat om mutaties in virussen te voorspellen - inclusief veranderingen in het DNA van het coronavirus. Zulke mutaties kunnen het virus in staat stellen om ons immuunsysteem te slim af te zijn.

Dit opmerkelijke onderzoek is gebaseerd op een bijzonder inzicht: dat de eigenschappen van biologische systemen vergelijkbaar zijn met die van woorden en zinnen. Het DNA van een organisme kun je zien als de grammatica. Mutaties - kleine veranderingen in het DNA - zijn dan vergelijkbaar met een verandering in de betekenis van een zin.

En om de vergelijking door te trekken: bij een mutatie van het coronavirus begrijpt ons immuunsysteem de betekenis soms niet meer. Onze afweer heeft dan nieuwe antilichamen nodig om het weer te snappen.

Voor metafoor tot voorspelling

Dat klinkt misschien als gegoochel met metaforen, maar wel met praktische consequenties: het taal-algoritme wist behoorlijk goed de mutaties te voorspellen waarmee een virus ons immuunsysteem om de tuin kan leiden. De onderzoekers testten dit voor drie virussen: een HIV-virus, een influenza-virus en een coronavirus. Op een schaal van 0.5 (blind gokken) tot 1 (een perfecte voorspelling) scoorde het algoritme 0.69 voor het HIV-virus en zelfs 0.85 voor het coronavirus. Het onderzoek verscheen vandaag in Science.

{articles "Zelfs hackers denken dat deze kunstmatige intelligentie een echt mens is" id="25843" }

Ziekenhuizen en virologen zouden er flink mee geholpen zijn als ze vooraf al zouden weten welke mutaties er in een virus kunnen optreden, vooral als het gaat om mutaties waarmee het afweersysteem het lastig gaat krijgen. De onderzoekers zijn het algoritme daarom nu ook aan het testen met de Britse variant van het coronavirus, en op de varianten uit Zuid-Afrika, Singapore en Maleisie.

Bredere toepassingen

De analyse die het algoritme doet staat bekend als Natural Language Processing (NLP), het analyseren van taal dus. De techniek wordt de laatste jaren ook gebruikt om andere genetische codes en eiwitsequenties op te helderen. Enthousiaste biologen denken dat ze de taal van de biologie hebben ontsluierd, en dat er revolutionaire doorbraken in het verschiet liggen.

Luister ook:

{prepr_audio nid="0d71025b-9f77-41c9-9446-5fd00dbd47a6" caption="Het almachtige algoritme" }

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "Algoritmes zijn op zoek naar jouw ware liefde" id="11187" }

Bouwen we in Nederland onze huizen straks van hout, olifantsgras en lisdodde? Hoogleraar klimaatontwerp en duurzaamheid Andy van den Dobbelsteen kunnen we er zelfs voor zorgen dat we in de toekomst meer kans hebben op een Elfstedentocht.

{prepr_video nid="c30c989f-6704-4327-899c-aa4923f24a3f" caption="Hoe ziet het huis van de toekomst eruit?" image=""}

Liever luisteren?

{prepr_audio nid="0fefde73-0b5f-4712-b64f-5bd9179164c7" caption="Hoe ziet het huis van de toekomst eruit?" }

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

Nieuw ontdekte schilderingen een Indonesische grot zijn hoogstwaarschijnlijk de oudste afbeeldingen van dieren die ooit zijn gevonden. De schilderingen van drie varkens zijn minimaal 45.500 jaar oud. 

{uploadvideo video="r1video_60001d2508f19" caption="De schilderingen in de Leang Tedongnge-grot. Credit: AA Oktaviana" }

Archeoloog Adam Brumm vond de schilderingen samen met zijn collega's in een kalksteengrot op het eiland Sulawesi. Zelfs de lokale bevolking wist niet af van het bestaan van de plek voordat Brumm de grot in 2017 ontdekte. Eerder werd in een andere grot op Sulawesi al een schildering gevonden van minimaal 43.900 jaar oud.

{articles "Oudste jachttafereel ooit gevonden in Indonesische grot" id="20516" }

De onderzoekers hebben de ouderdom van de schilderingen vastgesteld door de mineralen onder de loep te nemen die zich op de schilderingen hadden afgezet. Dat betekent dus de schilderingen minimaal 45.500 jaar oud zijn. Ze zouden ook best nog ouder kunnen zijn.

De recente vondsten op Sulawesi laten zien dat de grotkunst zijn oorsprong niet in Europa heeft gehad, zoals we lang hebben gedacht. Tenzij er in Europa nieuwe, nog oudere grotschilderingen gevonden gaan worden. De oudst gevonden grotschilderingen in Spanje zijn zo'n 40.800 jaar oud. De beroemde schilderingen van Lascaux zijn zo'n 17.000 jaar oud.

Door Homo sapiens, of toch niet?

De afgebeelde varkens in de Leang Tedongnge-grot zijn stuk voor stuk meer dan een meter groot, en geschilderd met rood pigment. De varkens, van de soort Sus celebensis, speelden een grote rol in het leven van jagerverzamelaars op het eiland. Ze zijn ook afgebeeld op grotschilderingen van recenter datum.

Het ligt voor de hand om aan te nemen dat de schilderingen gemaakt zijn door onze rechtstreekse voorouders, door Homo sapiens dus. Maar wetenschappers hebben tot nu toe erg weinig fossielen gevonden op Sulawesi. Het is dus niet uitgesloten dat een andere mensensoort de schilderingen heeft gemaakt, bijvoorbeeld de Neanderthalers. Daarvan is bekend dat ze in Europa ook grotschilderingen maakten, hoewel daarop geen dieren werden afgebeeld.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "Voorouder wisent ontdekt in grotschilderingen" id="1740" }

{articles "Werd de wolf hond dankzij ons overtollige jachtvlees?" id="28824" }

Er gaat veel geld naar onderzoek en de bestrijding van plastic in de oceaan, maar er is relatief weinig aandacht voor plastic in het menselijk lichaam. En dan met name over de allerkleinste plasticdeeltjes: microplastic. Dat moet anders, zegt onderzoeker Heather Leslie in Spraakmakers. 

{prepr_video nid="96ca8db8-44f1-418f-8087-6e0e8d842711" caption="Heather Leslie over microplastics" image=""}Leslie is eco-toxicoloog aan de VU in Amsterdam. Zo ongeveer haar hele wetenschappelijke leven heeft ze gewijd aan plastic. Want ook al is plastic overal, we weten nog steeds weinig van het effect ervan op het menselijk lichaam.

Lucht, kraanwater, voedsel 

Toch beginnen we niet helemaal bij nul. We weten in ieder geval al wel dat microplastic vrijkomt bij schuring. We weten ook dat we ermee in contact komen én dat we het binnenkrijgen. Volgens Leslie zelfs dagelijks. "We hebben metingen in de lucht gedaan, het kraanwater en in ons voedsel. Daar vinden we microplastic in terug. Een paar jaar geleden is er een studie geweest dat microplastic in menselijke uitwerpselen vond." Onlangs werd ook een studie gepresenteerd die minuscule plasticdeeltjes in de placenta aantoonde. 

{articles "Wat doen kleine plastic deeltjes met baby's?" id="27166" }

Fijnstof 

Al jaren is bekend dat het inademen van kleine deeltjes schadelijk kan zijn. "De oude Grieken wisten al dat het niet gezond was om marmerstof in te ademen." Ook zijn er de afgelopen jaren veel onderzoeken verschenen over de schadelijke gevolgen van roet in fijnstof aantonen. Fijnstof kan zorgen voor ontsteking in het menselijk lichaam. Leslie: "En ik wil weten hoe anders plasticdeeltjes zijn dan ander fijnstof." 

Asbest 

Volgens haar is het plausibel dat microplastics in het bloed ook voor (chronische) ontstekingen kunnen zorgen in het menselijk lichaam. 

{prepr_audio nid="d1cf40d6-91dd-43ba-98ae-44d5f04da093" caption="Heather Leslie over microplastics" }

Daarom biedt Leslie, samen met een groep wetenschappers die willen dat er meer onderzoek gedaan wordt naar dit fenomeen, vandaag een ‘kennisagenda’ aan staatssecretaris Van Veldhoven. Ze willen dat onderzoek naar plastic net zo hoog op de agenda komt te staan als het verwijderen van plastic uit de oceaan. 

{articles "Waarom verweerd microplastic gevaarlijker is dan schoon plastic" id="28243" }

{articles "Wat doen kleine plastic deeltjes met baby's?" id="27166" }

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.

Taalwetenschapper Floris Roelofsen werd een paar jaar geleden vader van een doof kind. Sindsdien verbaast hij zich erover hoe slecht het is geregeld voor dove kinderen en hun ouders in Nederland. Zo wordt veel ouders afgeraden zichzelf en hun kind gebarentaal te leren. Volgens Roelofsen is die taal juist heel belangrijk.

{prepr_video nid="46abf7ef-2bfb-4855-aba8-00b9d49a365e" caption="Taalwetenschapper Floris Roelofsen" image=""}

Van alle dove kinderen heeft 95% horende ouders, die geen gebarentaal kunnen. Communiceren is dan lastig, terwijl de eerste levensjaren cruciaal zijn voor de taalontwikkeling.

Hoe erg is het om in de eerste jaren van je leven geen taal mee te krijgen? "Heel erg", aldus Roelofsen, "ten eerste voor je taalontwikkeling. Je brein ontwikkelt zich de eerste vijf jaar van je leven om taal te kunnen verwerken en produceren. Dat moet echt in die eerste jaren gebeuren.”

{articles "We kunnen nu allemaal hamsteren in gebarentaal. Hoe is deze taal eigenlijk ontstaan?" id="23150" }

Onoverbrugbare achterstand

Als dat niet gebeurt, dan loop je een achterstand op die later niet meer is in te halen. “Dat heeft weer gevolgen voor allerlei andere dingen. Want als een kind niet meekrijgt wat thuis allemaal gebeurt, kan het cognitief achter gaan lopen en sociale situatie niet begrijpen".

Een paar maanden geleden is gebarentaal in Nederland officieel erkend. Dat is fijn voor bestuurlijke en juridische situaties, maar volgens Roelofsen moet er nog veel meer gebeuren. Het onderwijs zou bijvoorbeeld net zo toegankelijk moeten worden voor dove volwassenen als voor horende volwassenen – "want dat is bij lange na niet het geval."

{articles "Wordt gebarentaal de derde officiële taal van Nederland?" id="1559" }

Voor dove kinderen is nog een wereld te winnen, want die leren in eerste instantie nog niet eens gebarentaal. Waarom eigenlijk niet? "Heel veel van die kinderen krijgt op latere leeftijd een cochleair implantaat, een soort ingebouwd hoortoestel."

Dat is niet altijd de beste oplossing, vindt Roelofsen: "Soms werkt het heel goed, maar soms ook niet. Een flink deel van de kinderen blijft daardoor behoorlijk auditief gehandicapt, ook als ze met het implantaat naar school gaan."

Sociale uitdaging

Dove kinderen kunnen zich daardoor nu vaak niet optimaal kunnen ontwikkelen. Niet omdat er is mis is met hun intelligentie – met behulp van gebarentaal kunnen ze zich prima redden – maar omdat ze missen wat er gezegd wordt. Niet alleen de lessen zijn lastig als je de leraar niet goed verstaat, ook spelen op het schoolplein is dan in sociaal opzicht een uitdaging. "Want een-op-een gesprekken zijn prima te volgen met een implantaat, maar stemmen door elkaar is bijna niet te doen."

Aandacht daarvoor is van belang om psychische problemen en sociale isolatie te voorkomen, vindt Floris Roelofsen. Hij hoopt dat de officiële erkenning van de gebarentaal een eerste stap is om deze problemen aan te pakken.

Liever luisteren?

{podcast audio="600045" caption="Taalwetenschapper Floris Roelofsen: leer dove kinderen en hun ouders gebarentaal" }

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "Nog even en de Bijbel is ook te 'lezen' in Nederlandse gebarentaal" id="22052" }

{articles "Hoe vind je een dader als hij een condoom heeft gebruikt?" id="28794" }