Mensen weten over het algemeen weinig over de overgang. Er wordt amper over gepraat in het alledaagse leven, waardoor vrouwen niet precies weten wat ze kunnen verwachten. Marjolein: "Het is zo'n enorm taboe, dat het daadwerkelijk vergeten wordt." Marjolein de Boer is empirisch filosoof en heeft onderzoek gedaan naar onvruchtbaarheid en borstkanker. Deze zomer gaat ze onderzoek doen naar de overgang. In Focus vertelt ze over het taboe dat er op deze onderwerpen ligt. 

{podcast audio="675359" caption="Waarom het taboe op de overgang doorbroken moet worden" }

Onderzoek

Als postdoc onderzoeker is Marjolein verbonden aan de Universiteit van Tilburg, departement Cultuurwetenschappen. Haar promotieonderzoek richtte zich op vrouwen met borstkanker. Daarna deed zij aan de Universiteit van Oslo onderzoek naar onvruchtbaarheid en behandelingen daarvan.

Momenteel doet ze onderzoek naar het Chronisch Vermoeidheidssyndroom en vanaf komende zomer zal ze met een Veni-beurs onderzoek gaan doen naar vrouwen in de overgang. 

De overgang

In haar onderzoek gaat Marjolein vrouwen in de overgangsfase interviewen, maar ze zal ook bestuderen hoe deze vrouwen worden gerepresenteerd in de populaire media, bijvoorbeeld door Tweets en Youtube-filmpjes te analyseren. Ze gaat kijken hoe vrouwen in de overgang hun eigen identiteit en seksualiteit ervaren.

"Op het moment dat je in de overgang komt, kan het zijn dat je bijvoorbeeld een drogere vagina krijgt, dat heeft repercussies voor de seksualiteit: wat doet dat met iemand? Wat betekent dat voor de relatie met de ander en met zichzelf?"

Omdat er zo'n stigma zit op het onderwerp, is het soms lastig om daar doorheen te breken, vertelt Marjolein. Daarom kan het ook lastig zijn om die vrouwen te interviewen, omdat ze weinig loslaten.

Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat, juist omdat het taboe-onderwerpen zijn, vrouwen er juist wel over willen praten. Dat merkte Marjolein bij haar onderzoeken over borstkanker en onvruchtbaarheid.

{articles "Onwetendheid over de overgang is slecht voor de economie" id="28217" }

Het mannenlichaam is de norm

"Vaak zien we, bijvoorbeeld in de medische wetenschap, maar ook in de wereld om ons heen, dat de norm het mannenlichaam is. Daardoor worden ervaringen van vrouwen niet of weinig gedeeld."

Marjolein vindt het belangrijk om vrouwen een stem te geven, zeker als het gaat om dit soort belangrijke gebeurtenissen in iemands leven.

Onvruchtbaarheid overkomt niet alleen vrouwen, maar vrouwen ondergaan wel vaak de procedure van de behandeling van onvruchtbaarheid. Zij dragen meer lasten als het gaat om behandeling, dan mannen. Marjolein: "Vaak wordt er dan gezegd: je wilt toch een kind? Dan moet je het er maar voor over hebben."

{articles "Weg met taboes rondom je lichaam: 'Ik was altijd bezig met niet doorlekken.’" id="26585" }

De toekomst

"Ik zou heel graag de overgang in zijn complexiteit schetsen. Als we nu over de overgang praten noemen we het vaak ofwel een medisch probleem, ofwel iets wat we moeten vieren en verwelkomen, dat er een nieuwe levensfase ingaat waarbij je jezelf beter kunt ontplooien. Die twee manieren van spreken zijn heel dominant."

Marjolein wil ook de andere kant van de overgang belichten. "Ik kan me voorstellen dat er vrouwen zijn die er niks van merken, of het niet betekenisvol vinden. Ik kan me voorstellen dat ik andere dingen tegenkom dan het medicaliseringsdiscours, of het vieringsdiscours."

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "De overgang is nog altijd een taboe op de werkvloer" id="15797" }

Een algoritme dat bedoeld is voor het analyseren van woorden en zinnen, blijkt ook in staat om mutaties in virussen te voorspellen - inclusief veranderingen in het DNA van het coronavirus. Zulke mutaties kunnen het virus in staat stellen om ons immuunsysteem te slim af te zijn.

Dit opmerkelijke onderzoek is gebaseerd op een bijzonder inzicht: dat de eigenschappen van biologische systemen vergelijkbaar zijn met die van woorden en zinnen. Het DNA van een organisme kun je zien als de grammatica. Mutaties - kleine veranderingen in het DNA - zijn dan vergelijkbaar met een verandering in de betekenis van een zin.

En om de vergelijking door te trekken: bij een mutatie van het coronavirus begrijpt ons immuunsysteem de betekenis soms niet meer. Onze afweer heeft dan nieuwe antilichamen nodig om het weer te snappen.

Voor metafoor tot voorspelling

Dat klinkt misschien als gegoochel met metaforen, maar wel met praktische consequenties: het taal-algoritme wist behoorlijk goed de mutaties te voorspellen waarmee een virus ons immuunsysteem om de tuin kan leiden. De onderzoekers testten dit voor drie virussen: een HIV-virus, een influenza-virus en een coronavirus. Op een schaal van 0.5 (blind gokken) tot 1 (een perfecte voorspelling) scoorde het algoritme 0.69 voor het HIV-virus en zelfs 0.85 voor het coronavirus. Het onderzoek verscheen vandaag in Science.

{articles "Zelfs hackers denken dat deze kunstmatige intelligentie een echt mens is" id="25843" }

Ziekenhuizen en virologen zouden er flink mee geholpen zijn als ze vooraf al zouden weten welke mutaties er in een virus kunnen optreden, vooral als het gaat om mutaties waarmee het afweersysteem het lastig gaat krijgen. De onderzoekers zijn het algoritme daarom nu ook aan het testen met de Britse variant van het coronavirus, en op de varianten uit Zuid-Afrika, Singapore en Maleisie.

Bredere toepassingen

De analyse die het algoritme doet staat bekend als Natural Language Processing (NLP), het analyseren van taal dus. De techniek wordt de laatste jaren ook gebruikt om andere genetische codes en eiwitsequenties op te helderen. Enthousiaste biologen denken dat ze de taal van de biologie hebben ontsluierd, en dat er revolutionaire doorbraken in het verschiet liggen.

Luister ook:

{prepr_audio nid="0d71025b-9f77-41c9-9446-5fd00dbd47a6" caption="Het almachtige algoritme" }

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "Algoritmes zijn op zoek naar jouw ware liefde" id="11187" }

Bouwen we in Nederland onze huizen straks van hout, olifantsgras en lisdodde? Hoogleraar klimaatontwerp en duurzaamheid Andy van den Dobbelsteen kunnen we er zelfs voor zorgen dat we in de toekomst meer kans hebben op een Elfstedentocht.

{prepr_video nid="c30c989f-6704-4327-899c-aa4923f24a3f" caption="Hoe ziet het huis van de toekomst eruit?" image=""}

Liever luisteren?

{prepr_audio nid="0fefde73-0b5f-4712-b64f-5bd9179164c7" caption="Hoe ziet het huis van de toekomst eruit?" }

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

Nieuw ontdekte schilderingen een Indonesische grot zijn hoogstwaarschijnlijk de oudste afbeeldingen van dieren die ooit zijn gevonden. De schilderingen van drie varkens zijn minimaal 45.500 jaar oud. 

{uploadvideo video="r1video_60001d2508f19" caption="De schilderingen in de Leang Tedongnge-grot. Credit: AA Oktaviana" }

Archeoloog Adam Brumm vond de schilderingen samen met zijn collega's in een kalksteengrot op het eiland Sulawesi. Zelfs de lokale bevolking wist niet af van het bestaan van de plek voordat Brumm de grot in 2017 ontdekte. Eerder werd in een andere grot op Sulawesi al een schildering gevonden van minimaal 43.900 jaar oud.

{articles "Oudste jachttafereel ooit gevonden in Indonesische grot" id="20516" }

De onderzoekers hebben de ouderdom van de schilderingen vastgesteld door de mineralen onder de loep te nemen die zich op de schilderingen hadden afgezet. Dat betekent dus de schilderingen minimaal 45.500 jaar oud zijn. Ze zouden ook best nog ouder kunnen zijn.

De recente vondsten op Sulawesi laten zien dat de grotkunst zijn oorsprong niet in Europa heeft gehad, zoals we lang hebben gedacht. Tenzij er in Europa nieuwe, nog oudere grotschilderingen gevonden gaan worden. De oudst gevonden grotschilderingen in Spanje zijn zo'n 40.800 jaar oud. De beroemde schilderingen van Lascaux zijn zo'n 17.000 jaar oud.

Door Homo sapiens, of toch niet?

De afgebeelde varkens in de Leang Tedongnge-grot zijn stuk voor stuk meer dan een meter groot, en geschilderd met rood pigment. De varkens, van de soort Sus celebensis, speelden een grote rol in het leven van jagerverzamelaars op het eiland. Ze zijn ook afgebeeld op grotschilderingen van recenter datum.

Het ligt voor de hand om aan te nemen dat de schilderingen gemaakt zijn door onze rechtstreekse voorouders, door Homo sapiens dus. Maar wetenschappers hebben tot nu toe erg weinig fossielen gevonden op Sulawesi. Het is dus niet uitgesloten dat een andere mensensoort de schilderingen heeft gemaakt, bijvoorbeeld de Neanderthalers. Daarvan is bekend dat ze in Europa ook grotschilderingen maakten, hoewel daarop geen dieren werden afgebeeld.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "Voorouder wisent ontdekt in grotschilderingen" id="1740" }

{articles "Werd de wolf hond dankzij ons overtollige jachtvlees?" id="28824" }

Er gaat veel geld naar onderzoek en de bestrijding van plastic in de oceaan, maar er is relatief weinig aandacht voor plastic in het menselijk lichaam. En dan met name over de allerkleinste plasticdeeltjes: microplastic. Dat moet anders, zegt onderzoeker Heather Leslie in Spraakmakers. 

{prepr_video nid="96ca8db8-44f1-418f-8087-6e0e8d842711" caption="Heather Leslie over microplastics" image=""}Leslie is eco-toxicoloog aan de VU in Amsterdam. Zo ongeveer haar hele wetenschappelijke leven heeft ze gewijd aan plastic. Want ook al is plastic overal, we weten nog steeds weinig van het effect ervan op het menselijk lichaam.

Lucht, kraanwater, voedsel 

Toch beginnen we niet helemaal bij nul. We weten in ieder geval al wel dat microplastic vrijkomt bij schuring. We weten ook dat we ermee in contact komen én dat we het binnenkrijgen. Volgens Leslie zelfs dagelijks. "We hebben metingen in de lucht gedaan, het kraanwater en in ons voedsel. Daar vinden we microplastic in terug. Een paar jaar geleden is er een studie geweest dat microplastic in menselijke uitwerpselen vond." Onlangs werd ook een studie gepresenteerd die minuscule plasticdeeltjes in de placenta aantoonde. 

{articles "Wat doen kleine plastic deeltjes met baby's?" id="27166" }

Fijnstof 

Al jaren is bekend dat het inademen van kleine deeltjes schadelijk kan zijn. "De oude Grieken wisten al dat het niet gezond was om marmerstof in te ademen." Ook zijn er de afgelopen jaren veel onderzoeken verschenen over de schadelijke gevolgen van roet in fijnstof aantonen. Fijnstof kan zorgen voor ontsteking in het menselijk lichaam. Leslie: "En ik wil weten hoe anders plasticdeeltjes zijn dan ander fijnstof." 

Asbest 

Volgens haar is het plausibel dat microplastics in het bloed ook voor (chronische) ontstekingen kunnen zorgen in het menselijk lichaam. 

{prepr_audio nid="d1cf40d6-91dd-43ba-98ae-44d5f04da093" caption="Heather Leslie over microplastics" }

Daarom biedt Leslie, samen met een groep wetenschappers die willen dat er meer onderzoek gedaan wordt naar dit fenomeen, vandaag een ‘kennisagenda’ aan staatssecretaris Van Veldhoven. Ze willen dat onderzoek naar plastic net zo hoog op de agenda komt te staan als het verwijderen van plastic uit de oceaan. 

{articles "Waarom verweerd microplastic gevaarlijker is dan schoon plastic" id="28243" }

{articles "Wat doen kleine plastic deeltjes met baby's?" id="27166" }

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.

Taalwetenschapper Floris Roelofsen werd een paar jaar geleden vader van een doof kind. Sindsdien verbaast hij zich erover hoe slecht het is geregeld voor dove kinderen en hun ouders in Nederland. Zo wordt veel ouders afgeraden zichzelf en hun kind gebarentaal te leren. Volgens Roelofsen is die taal juist heel belangrijk.

{prepr_video nid="46abf7ef-2bfb-4855-aba8-00b9d49a365e" caption="Taalwetenschapper Floris Roelofsen" image=""}

Van alle dove kinderen heeft 95% horende ouders, die geen gebarentaal kunnen. Communiceren is dan lastig, terwijl de eerste levensjaren cruciaal zijn voor de taalontwikkeling.

Hoe erg is het om in de eerste jaren van je leven geen taal mee te krijgen? "Heel erg", aldus Roelofsen, "ten eerste voor je taalontwikkeling. Je brein ontwikkelt zich de eerste vijf jaar van je leven om taal te kunnen verwerken en produceren. Dat moet echt in die eerste jaren gebeuren.”

{articles "We kunnen nu allemaal hamsteren in gebarentaal. Hoe is deze taal eigenlijk ontstaan?" id="23150" }

Onoverbrugbare achterstand

Als dat niet gebeurt, dan loop je een achterstand op die later niet meer is in te halen. “Dat heeft weer gevolgen voor allerlei andere dingen. Want als een kind niet meekrijgt wat thuis allemaal gebeurt, kan het cognitief achter gaan lopen en sociale situatie niet begrijpen".

Een paar maanden geleden is gebarentaal in Nederland officieel erkend. Dat is fijn voor bestuurlijke en juridische situaties, maar volgens Roelofsen moet er nog veel meer gebeuren. Het onderwijs zou bijvoorbeeld net zo toegankelijk moeten worden voor dove volwassenen als voor horende volwassenen – "want dat is bij lange na niet het geval."

{articles "Wordt gebarentaal de derde officiële taal van Nederland?" id="1559" }

Voor dove kinderen is nog een wereld te winnen, want die leren in eerste instantie nog niet eens gebarentaal. Waarom eigenlijk niet? "Heel veel van die kinderen krijgt op latere leeftijd een cochleair implantaat, een soort ingebouwd hoortoestel."

Dat is niet altijd de beste oplossing, vindt Roelofsen: "Soms werkt het heel goed, maar soms ook niet. Een flink deel van de kinderen blijft daardoor behoorlijk auditief gehandicapt, ook als ze met het implantaat naar school gaan."

Sociale uitdaging

Dove kinderen kunnen zich daardoor nu vaak niet optimaal kunnen ontwikkelen. Niet omdat er is mis is met hun intelligentie – met behulp van gebarentaal kunnen ze zich prima redden – maar omdat ze missen wat er gezegd wordt. Niet alleen de lessen zijn lastig als je de leraar niet goed verstaat, ook spelen op het schoolplein is dan in sociaal opzicht een uitdaging. "Want een-op-een gesprekken zijn prima te volgen met een implantaat, maar stemmen door elkaar is bijna niet te doen."

Aandacht daarvoor is van belang om psychische problemen en sociale isolatie te voorkomen, vindt Floris Roelofsen. Hij hoopt dat de officiële erkenning van de gebarentaal een eerste stap is om deze problemen aan te pakken.

Liever luisteren?

{podcast audio="600045" caption="Taalwetenschapper Floris Roelofsen: leer dove kinderen en hun ouders gebarentaal" }

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap  

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus 
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap

{articles "Nog even en de Bijbel is ook te 'lezen' in Nederlandse gebarentaal" id="22052" }

{articles "Hoe vind je een dader als hij een condoom heeft gebruikt?" id="28794" }